اشاره: یک‌سال و چند ماه پیش از امروز کارش را به عنوان سرپرست وزارت معارف آغاز کرد. با رفتنش به نهادی که پیش از این بارها متهم به وجود فساد و خیالی‌سازی‌های فراوان بوده، امیدها برای بهتر شدن معارف بیشتر شد. دکتر محمدمیرویس بلخی در این مدت تلاش کرد تا وزارت معارف را از زدوبندهای سیاسی به دور نگه دارد و معارف را به طرف کارهای اصلی‌اش و برنامه‌ریزی‌های بهتر و بیشتر برای آموزش و پرورش رهنمایی کند. تاهنوز هم شکایت‌های بی‌شماری از کم‌تنخواهی آموزگاران، نبود ساختمان در برخی از مکاتب و کم‌محتوایی و بی‌محتوایی نصاب معارف وجود دارد. در این گفت‌وگو از برنامه‌هایش در وزارت معارف و حاصل یک‌سال کارش پرسیده‌ایم که آن را اینک می‌خوانید.

*جناب بلخی ضمن سپاسگزاری از این که فرصت انجام این گفت‌وگو را داید، در نخست به خواننده‌گان اگر بگویید که مسوولیت وزارت معارف را با چه میراثی به عهده گرفتید؟
مانند یک کاخ ویرانه‌یی بود که پیش از من میلیاردها دالر برای ترمیم آن مصرف شده بود، اما کسانی که این همه زحمات را انجام داده بودند، معماران مسلکی نبودند. در نهایت، بر مشکلات افزوده شده بود. کاخی ویرانه که معماران ویرانه‌تر ساخته بودند؛ ترمیم آن سخت‌تر شده بود. بنابراین، معارفی که من میراث گرفتم مشکلات آتی را داشت:
– یک نهاد کاملاً سیاست زده؛
– یک نهاد بدون حمایت مردم؛
– یک نهاد متهم به هرنوع فساد؛
– نهادی که حمایت انکشافی را از دست داده بود؛
– نهادی که مسیر خودش را گُم کرده بود؛
– نهادی که هرکسی با سلیقۀ خود آن را بریده بود؛
– نهادی که نصاب تعلیمی کارا ندارد؛
– نهادی که کمتر مورد توجه رهبران بود.

*برنامه‌های شما برای بهتر شدن وضعیت این وزارت چه بود؟
در آغاز دو اولویت جدی داشتم؛ اول این که معارف را باید با دقت مطالعه می‌کردم تا نقاط آسیب‌پذیر آن را به خوبی پیدا کرده و از آنجا به سمت اصلاحات بنیادین حرکت می‌کردم و دوم می‌بایست هیجانات و تشویش‌ها را مدیریت می‌کردم. کسانی از آمدن من به این نهاد هیجانی شده بودند و به زعم خودشان زمان در اختیار ایشان است و کسانی هم به تشویش از این که من آمده‌ام و تصفیه حساب می‌کنم. بنابراین، با تدبیر همه را ساکت و از فضای سیاست‌زده‌گی بیرون کردم.
تعهد و تخصص را ملاک حمایت خود از کارمندان قرار دادم. بعد از مطالعۀ دقیق «دهۀ معارف» را به عنوان یک ضرورت روی کار گرفتم که سند تحول کیفی نظام تعلیم و تربیت در آینده خواهد بود.

*جناب بلخی، معلمان معارف افغانستان پیوسته از وضعیت ناخوش شکوه داشتند، چه کارهای برای بهتر شدن وضع زنده‌گی و کاری معلمان افغانستان انجام داده و ادامۀ برنامه‌های‌تان در این بخش چیست؟
معلمان متأسفانه با اندک‌ترین امکانات بیشترین زحمات را متقبل می‌شوند. میدانم که قشر معلم نیز مشکلات زیاد دارند، اما فراهم‌سازی امکانات زمینۀ ارتقای ظرفیت و تشویق آنان می‌شود. در زمینۀ امتیاز قدم‌ها، شهرک‌های مسکن قابل استطاعت و افزایش معاشات شان طرح‌هایی را ترتیب کرده به رهبری حکومت ارسال کردیم.
با پذیرفته شدن این طرح‌ها باور دارم که قسمت مشکلات بنیادین معلمان حل خواهد شد.

* در سال‌های گذشته یکی از انتقادهای همیشگی کمیت زیاد و کیفیت پایین شاگردان معارف بود، شکایت می‌شد که آنان از فضای سالم برای آموزش برخوردار نیستند و یک بخش بزرگ آنان نیاز جامعۀ کار افغانستان را بر آورده کرده نمی‌توانند: آیا می‌پذیرید که چنین بود و شما برای بهتر شدن این وضعیت چه انجام داده‌اید؟
معارف کیفی اولویت سال ۱۳۹۸ ما است. زیر چتر شعار معارف برتر آیندۀ بهتر شاخص‌های کیفی تعلیم و تربیت را بررسی کرده و در سند راهبردی دهه معارف تحول تدریجی آن را تعیین کرده‌ایم. از اصلاحات ساختاری معارف گرفته تا نصاب تعلیمی جدید و تغییر ماهییت نظام آموزی جز برنامه‌های ما است.

*پس از آمدن‌تان به وزارت معارف در کنار این که گفتید در پی غیرسیاسی‌سازی این نهاد هستید، می‌خواهید کتاب‌های معارف را نیز بروز سازید و بازنگری کنید، چه نیازی برای این کار وجود داشت و تاهنوز چه کارهای را انجام داده اید؟
نصاب تعلیمی جدید مهمترین بخش کاری مرا در حال حاضر احتوا کرده است. هفتۀ یک‌بار خودم با متخصصان موجود نصاب در معارف جلسۀ اصلاح نصاب برگزار می‌کنم. در این جلسات مهمترین بحث‌های معرفتی و روشناسی نصاب تعلیمی جدید زیر کار است. به‌زودی چارچوب نصاب تعلیمی جدید با مفردات جدید که کتب درسی را کم حجم، تعداد کم و محتوای کاربردی‌اند، برای نظرخواهی عامه در اختیار خواهید داشت.

*نبود ساختمان و صنوف کافی از چالش‌های کلیشه شدۀ معارف افغانستان به‌شمار می‌رود، با آمدن شما وعدۀ ساختن شش هزار مکتب داده شد، چه مقدار از این تعهد تاهنوز عملی شده است؟
در حدود هشت هزار باب مکتب بدون ساختمان است. حشر عمومی و برنامه‌های با تمویل‌کننده‌گان را زیر کار داریم. شش هزار مکتب هم جز برنامه‌های جدی حکومت است که وزارت محترم انکشاف برای ما می‌سازد. با تکمیل این پروژه و سایر برنامه‌ها یک قسمت مشکلات ما حل می‌شود.
هر چند در مورد کیفیت این مکاتب هنوز من مطمین نیستم و به‌خصوص عمر این ساختمان‌ها. اما بر اساس تعهد همکاران ما پس از اتمام ساختمان‌ها آن را تحت شرایط تضمین شده تسلیمی خواهیم گرفت.

*در این میان می‌خواهیم برنامه‌های وزارت معارف را پیرامون سهم‌گیری این نهاد در روند انتخابات بدانیم، خاطرات خوشی از انتخابات پارلمانی ندارید. شما در تازه‌ترین مورد به رییس کمیسیون انتخابات گفته‌اید که وزارت معارف بی‌طرف می‌ماند، به چه معنا است؟
معارف در انتخابات مداخله نخواهد داشت. من طرح عدم جانب‌داری معارف در انتخابات را به رهبران حکومت وحدت ملی ارسال کرده‌ام. هرچند موفق شدیم معلمین را از این پروسه بیرون کنیم، اما هنوزهم موضوع مکاتب زیر کار است که آن را هم دور بسازیم. اگر معارف در انتخابات مورد استفاده قرار بگیرد، زحمات یک‌سالۀ غیرسیاسی کردن ما ضرب صفر خواهد شد.
ما بدون انتخابات می‌توانیم به سر ببریم، اما بدون معارف نه. انتخابات به معارف آسیب‌های جبران ناپذیر وارد می‌سازد.

*شما در چندین نوبت برای کودکان کتاب خواندید، چرا؟
قصه‌خوانی یک فرهنگ شایسته و یک ضرورت است برای این که از یک‌طرف کودکان با داستان‌های خوب کودکانه به سمت تعلیم و تربیت جهت پیدا کنند و از طرف دیگر، قدرت خواندن، املا و انشا و همچنان شنیدن و تمرکزشان تقویت شود.

*خودکفایی معارف افغانستان به چه معنا است؟
معارف از دو لحاظ باید به خودکفایی برسد. اول این که تبدیل به یک نهاد درآمدزا شود و از نهاد محض مصرفی بیرون شود. دوم به معنای این که کارمندان معارف دارای ظرفیت شایسته شوند تا دیگر به برنامه‌های انکشافی و کارمندان انکشافی نیازمند نباشد.

*در دورۀ کار شما چرا تمرکز بیشتر روی حضور بانوان در معارف شد تا ضمن برنامه‌ریزی‌های ابتکاری آنان در سطوح رهبری این وزارت نیز دیده شوند، چرا؟
افغانستان کشور در حال جنگ است و وزارت معارف یک نهاد نرم‌افزاری. در چنین شرایط زنان ظرفیت خود را در راستای سازنده‌گی و توسعه خوب‌تر می‌توانند در نهادهای نرم‌افزاری استفاده کنند. من این باور را می‌پذیرم که گفته اند، مردان و زنان دارای عین ظرفیت ذهنی و فکری هستند. بنابراین، زنان در معارف می‌توانند ذهن خود را به کار برده و نقش خود را در افغاستان در حال جنگ ایفا کنند. دلایل دیگر هم است که در حال حاضر باشد.

*گفته‌اید که دهۀ تلاش برای معارف می‌تواند مشکلات را از میان بردارد، فرمول این تحول چه خواهد بود؟
بلی همین‌طور است. معارف با آن میراثی که به من به‌جا مانده است در یک‌سال ثمر نخواهد داد، کار معارف به زمان نیاز دارد. کارهایی که ما شروع کردیم امروز بعد از مدتی نتیجه می‌دهد. بنابراین، امروز من تصویر معارف ده‌سال بعد را ترسیم می‌کنم. فورمول حل مشکل در معارف ارایه راهبرد ده‌ساله مبتنی بر شاخص‌ها و امکانات است.

*از برنامه‌هایی که تا حالا عملی شده چقدر راضی هستید: از ده نمره به خود و همکاران تان چند می‌دهید؟
من برای خودم هنوز هیچ نمره نمی‌دهم. بگذار یک روز مردم برای من نمره بدهند. زیرا اگر کارهای که من شروع کرده‌ام را خانواده معارف حمل کنند من نمرۀ کامل خواهم گرفت در غیر آن، اگر بعد از من کسی آن را در یک مسیر دیگر هدایت کند در آن صورت نمی‌دانم.
*ممنونم بابت فرصتی که به ماندگار دادید.
من هم.