اساساً تجربۀ انتخابات در کشورهای جهان، عاری از تقلب و تخطی نبوده است. امریکا به عنوان یک کشور پیشرفته با سیستم مدرن انتخاباتی، انتخابات عاری از مشکل نداشته است. پروندۀ اتهامِ دست‌برد در انتخابات اخیر امریکا به نفع ترامپ، هنوز بسته نشده است. اتهام تقلب و تخطی در انتخابات اخیر این کشور وجود دارد. این امر نشانگر این است که انتخابات حتا در پیشرفته‌ترین کشورها دچار مشکل و چالش می‌شود. اما لُب کلان این است که میزان این مشکلات در کشورهای مختلف جهان، متفاوت است. در انتخابات اخیر امریکا، روسیه متهم به مداخله به نفع دونالد ترامپ شد. با آنکه این ادعا تاکنون ثابت هم نشده، اما فراتر از این، ادعای جدی دیگری بر پروسۀ انتخابات این کشور مطرح نشد. در کشورهای دیگر، قوانین و اخلاق اجتماعی و شعور سیاسی مردم و سیاست مداران اجازه نمی‌دهد تا با انتخابات و سرنوشتِ انتخابات بازی صورت گیرد.
اما در افغانستان، میزانِ چالش‌های انتخاباتی، به شدت بیشتر و وسیع‌تر از هر کشور دیگری بود/است. تجربۀ چهار دور انتخابات در افغانستان، خیلی خطرناک‌تر از هر کشور دیگر بوده است. انتخابات حتا افغانستان را به لبۀ پرتگاه نابودی و جنگ‌های داخلی کشانده است. انتخابات سال ۲۰۱۴ و اخیراً ششم میزان، نمونه‌های بارز این مدعا است. تقلب و تخطی در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۲۰۱۴ کار را به جایی کشاند که حتا یکی از طرف‌ها هُشدار به ایجاد حکومت موازی داد و نزدیک بود افغانستان وارد فاز دیگری از جنگ‌های داخلی شود.
تقلب و تخطی و استفاده از منابع دولتی و حتا منابع نامشخص در انتخابات‌های اول و دوم در افغانستان، نادیده گرفته شد. تصور این بود که چون انتخابات در این کشور تازه تجربه می‌شود، در آینده ممکن است وضعیت بهتر شود و برویم به سمت قوام انتخابات، پروسۀ مردم‌سالاری و درک قاعدۀ بازی سیاسی در کشور. اما شوربختانه با هر دور تجربه، انتخابات به جان آنکه بهتر شود و طرف‌ها قاعدۀ بازی سیاسی را رعایت کنند، انتخابات برای افغانستان تبدیل به تهدید و عامل شکاف اجتماعی و سیاسی شد. در انتخابات‌های اخیر، این پروسه به جای شکل‌دهی حکومت وسیع سیاسی و مشروعیت‌بخشی به حکومت و دولت‌‌داری، افغانستان را می‌برد به سوی بحران و انقطاب سیاسی-اجتماعی.
پیش از برگزاری انتخابات ششم میزان، تصور بر این بود که تیم‌های حاکم با استفاده از منابع دولتی، در پی تقلب و تخطی برای پیروزی در انتخابات خواهند شد. باورها بر این بود که دو شریک حکومت وحدت ملی که برآمده از دل یک تقلب دیگر در سال ۲۰۱۴ بودند، از هر گزینۀ ممکن برای پیروزی در انتخابات بهره خواهند جست. این انتباه به یکباره‌گی هم پدید نیامده بود. دو شریک حکومت در انتخابات سال ۲۰۱۴ ادعای پیروزی داشتند و بعداً در حکومت وحدت ملی هم علیه هم دیگر نیش و کنایه گفتند و یکدیگر را به بی‌کاره‌گی، ناتوانی، ضعف و تبعیض… متهم کردند.
اکنون که رقابت دو تیم پس از برگزاری انتخابات هم گرم است، تازه سندها و شواهد مبنی بر تقلب و تخطی و استفاده از منابع دولتی در انتخابات رو می‌شود. سندهایی که در روزهای گذشته در شبکه‌های اجتماعی به نشر می‌رسد، نشان می‌دهد که نامزدان حکومتی برای پیروزی در انتخابات، علاوه بر استفاده از منابع دولتی، دست به دامن نهادهای بین‌المللی و کشورهای خارجی نیز دراز کرده اند. این سندها همچنان بیانگر آن است که سناریوهای پیش‌بینی شده برای انتخابات ششم میزان چندان به دور از حقیقت هم نبوده است. یک نوار صوتی منسوب به شینکی کروخیل، عضو ستاد انتخاباتی «دولت‌ساز» به رهبری محمداشرف غنی در رسانه‌ها درز کرده است. بانو کروخیل در این نوار به سایر اعضای ستاد می‌گوید که «چینل»شان در یوناما از آنان خواسته است تا در پیوند به شکسته شدن قفل دروزاۀ «دیجیتال سنتر» کمیسیون برای‌شان وضاحت بدهند. داوود سلطان‌زوی، عضو دیگر ستاد انتخاباتی دولت‌ساز در گفت‌وگو با رسانۀ آریانا نیوز، صحت این نوار را هم تایید کرده است.
نوار دیگری که این روزها در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست می‌شود، منسوب به قاری امید صافی، کمپاینر تیم دولت‌ساز در ولایت کاپیسا است. او در این نوار که ظاهراً به عضو دیگر دولت‌ساز در ولایت ننگرهار فرستاده شده است، می‌گوید که پول‌های کمپاین برای تیم دولت‌ساز میان چهار وکیل این ولایت تقسیم شده و از این کیک، سهمی به او نرسیده است. جالب این‌که قاری امید صافی مدعی می‌شود که بیش از دو هزار جلد شناس‌نامه را برای انتخابات پارلمان از بهر برنده شدنش در انتخابات خودش ستیکر زده و در انتخابات ریاست‌جمهوری از آن به نفع تیم دولت‌ساز استفاده برده است.
در نوار دیگری که منسوب به مطیع‌الله خروتی، عضو تیم دولت‌ساز است، به مولانا محمد عبدالله کمیشنر کمیسیون انتخابات دشنام داده می‌شود. آقای خروتی در این نوار که ظاهراً به یک گروپ تیمی فرستاده شده، می‌گوید که مولانا عبدالله مانع «کار»های‌شان در کمیسیون می‌شود. او در این نوار بیان می‌کند که مولانا عبدالله اجازه نمی‌دهد که رأی‌های بدون بایومتریک شمار شود.
تمام این نوارها و اتفاق‌هایی که در کمیسیون انتخابات در هفته‌های گذشته افتاد، نشان می‌دهد که رقابت تنگاتنگی میان اعضای تیم دولت‌ساز و ثبات و همگرایی در درون کمیسیون جریان دارد. از قراین چنین بر می‌آید که تیم دولت‌ساز پیش قراول تلاش‌ها برای تقلب در درون کمیسیون است. این در تلاش نفوذ در کمیسیون انتخابات است و می‌خواهد رأی‌های تقلبی و غیرقانونی انجام شده در روز انتخابات را مشروعیت بدهد. واقعیت دیگر این است که کمیشنران کمیسیون‌های انتخاباتی با امتحان بزرگی مردم قرار دارند و باید تلاش کنند با حفظ استقلالیت‌شان، از این امتحان موفق بیرون آیند.