فرهاد فرامرز

پس از به پایان رسیدن دور اول گفتگوهای صلح در دوحه که به‌تاریخ «۲۲» قوس در یک اعلامیۀ مشترک، این تعطیلی ۲۳ روزه را اعلام کردند، هیئت گفتگوکنندۀ دولت اسلامی افغانستان به‌کشور برگشتند، نماینده‌های طالبان به پاکستان رفتند، طالبان سفرهای‌شان را به‌کشورهای منطقه گسترش دادند.

نخستین سفر هیئت طالبان به‌کشور ایران، به رهبری ملا عبدالغنی برادر به‌دعوت رسمی ایران صورت گرفت. دفتر سیاسی گروه طالبان، هدف سفر این هیئت به تهران را گفتگو با مقامات ایرانی پیرامون روابط دو کشور، وضعیت مهاجرین افغانستان در ایران، وضعیت فعلی سیاسى و امنیتى افغانستان و منطقه اعلام کردند.

اما در عین زمان، حکومت افغانستان گفت که ایران از سفر هیئت طالبان به تهران، جانب افغانستان را مطلع ساخته و هدف این سفر، افزون به شرح دیدگاه خود، طالبان را در مورد موجودیت اجماع منطقه‌یی در خصوص تامین آتش‌بس فوری، دست‌یابی به یک توافق جامع صلح در چهارچوب نظام جمهوری و حفظ ارزش‌های قانون اساسی افغانستان است.

این سفر طالبان، حاشیه‌هایی را نیز در پی‌داشت: واکنش‌ها مبنی بر گفته‌های علی شمع‌خانی دبیر شورای امنیت ملی ایران بالا گرفت که در تویتی نوشته بود «در ملاقات امروز با هیئت طالبان، رهبر این گروه را در مبارزه با امریکا مصمم دیدم».

یک روز پس از آن، هیئت دیگری از طالبان به رهبری شیرمحمد عباس استانکزی به مسکو رفت، طالبان هدف از این سفر را گفتگو با مقامات روسیه در مورد صلح افغانستان گفتند.

این سفرها درست زمانی به‌کشورهای مخالف امریکا صورت می‌گیردکه ایالات متحده، پس از روی کار آمدن جوبایدن، قصد بازنگری بر توافق‌نامه زمان ترامپ را دارد.

برخی کارشناسان به این باور اند که سفر گروه طالبان به کشورهای منطقه می‌تواند سبب قوت این گروه در بازی‌های سیاسی افغانستان شود.

این برخورد طالبان واکنش هیئت جمهوری اسلامی افغانستان را بر انگیخت:

رسول طالب، یکی از اعضای این هیات در نشست خبری به تاریخ ۱۲ دلو گفت که آن‌ها از تاریخ شش جنوری که به دوحه رسیدند تاکنون آمادۀ آغاز گفت‌وگوهای جدی در روند مذاکرات بودند؛ اما «طالبان میز مذاکره را رها کردند و برای انحراف افکار عامه، بهانه‌های غیرموجه و غیرقابل قبول را مطرح می‌کنند» او گفت: اکنون مذاکرات، دچار یک رکود و وقفه شده است که دلیل آن عدم تمایل جدی طالبان برای ادامۀ مذاکرات است.

این واکنش‌ها در حالی اظهار می‌شود که طالبان در جریان سفر به کشورهای همسایه قرار دارند.

آگاهان به این باور اند که سفرهای طالبان به کشورهای منطقه، بسته‌گی به دیدگاه دولت بایدن دارد و این سفرها دقیقا زمانی شروع می‌شود که مشاور امنیت ملی امریکا از بازنگری توافقنامه دوحه سخن گفت.

برنا صالحی آگاه امور سیاس در زمینه می‌گوید: در مورد سفر نماینده‌های طالبان به‌کشورهای منطقه به‌ویژه ایران، روسیه و احتمالا چین و کشورهای دیگر که ممکن در روزهای بعد انجام شوند، دو دیدگاه وجود دارد: یک‌دیدگاه این است که طالبان می‌خواهند دولت آمریکا را زیر فشار قرار بدهند تا از توافقی که بین دولت ترامپ و طالبان زیر عنوان موافقت‌نامۀ دوحه به امضا رسیده، بیرون نشود و به آن وفادار باقی بماند.

تحلیل دوم این است که طالبان فکر می‌کنند، همان‌گونه که در میادین جنگ دست بالا دارند، چنا‌نکه امریکا را وادار کردند که به میز گفتگو بیایند، می‌خواهند در دپلوماسی هم دست بالاتری داشته باشند و کشورهایی‌که در برابر سیاست‌های ایالات متحدۀ امریکا در منطقه قرار داشتند و دارند را موافق بسازند و توجۀ شان را به موافقت‌نامۀ صلح دوحه جلب کنند. به‌همین خاطر طالبان می‌خواهند در سفرهای‌شان به آن کشورها اطمینان بدهند که منافع آن‌ها مورد تهدید قرار نمی‌گیرد.

آقای صالحی سفرهای هیئت طالبان و نگرانی کشورهای منطقه را بسته در تصمیم امریکا می‌داند و می‌گوید که با واردشدن امریکا در این مسئله، گره‌ها باز خواهد شد و گفتگوها در مسیر درستش قرار خواهد گرفت.

با این حال، تمیم حیدری فعال جامعۀ مدنی، در رابطه به‌سفر گروه طالبان نظر خوش بینانه‌ای دارد، او می‌گوید: در مسئله جنگ و صلح افغانستان کشورهای همسایه و قدرت‌های بزرگ، ذی‌ذخل و ذی‌نفع هستند و به‌همین‌خاطر نیاز است علاوه بر طالبان، دولت افغانستان نیز نظر کشورهای ذی‌دخل را در قضایای صلح داشته باشند تا توانسته باشیم به یک توافق جامع و ملی برسیم و از طرفی این گفتگوها و گفتمان صلح سبوتاژ نشود و از این لحاظ نیاز است تا توافق و نظر همسایه‌های افغانستان را نیز داشته باشیم.

داکتر محمد اعظم طارق، عضو اکادمی  علوم افغانستان اما نظری دیگری دارد، او می گوید: امریکایی‌ها برای این‌که رقیبان و مخالفانش را در منطقه (چنین، روسیه ، ایران) زیر فشار قرار بدهد، می‌خواهد طالبان را که مخالفت با اکثر کشورهای منطقه دارند، در منطقه روی کار بیاورند. او می‌گوید: طالبان با انجام این سفرها، می‌خواهند به کشورهای منطقه اطمینان بدهند که روی کارآمدن شان، سیاستی به نیابت از امریکا در مقابل ایران یا روسیه و چین نخواهد داشت.

این در حالیست، تا هنوز که حدود یک ماه از رفتن هیئت گفتگوکننده هردو طرف، به دوحه می‌گذرد، گفتگوها شروع نشده است.