فصل اول

خبر

ارزش‌های خبری

در مکالمات روزمره، دهها بار به طریقی اخبار را می‌شنویم یا بیان می‌کنیم. تعدادی از این گفته‌های روزمره ما، برای مخاطب جالب‌اند و تعدای هم جلب توجه نمی‌کنند. مخاطبان به گفته‌های ما و یا اخبار که بیان میشود، واکنش‌های متفاوت از خود نشان میدهند.

اگر بگوییم که آب نوشیدم. شما با بیان این جمله یک خبر را به مخاطب گفتید، و با برخوردی عادی روبه‌رو می‌شوید. اما اگر بگویید که آب نوشیدم و در گلویم پرید؛ واکنش مخاطب با این گفتهی شما، مانند مثال اول عادی نخواهد بود.

بنابر این مخاطبین اخبار را می‌شنوند و مناسب‌ترین زاویه دید از نظر مخاطب ارزش‌های خبری است، که در خبر باید برجسته شود. عوامل مختلفی وجود دارد که نشان می‌دهد یک رویداد ارزش خبری دارد یا خیر؟ وجود اختلاف نظر و تقابل، بروز رویدادی غیرعادی، شخص نهاد یا مکان مهم و برجسته‌ای که نامش برای مردم آشنا باشد، مجاورت، علاقه‌ی شخصی یا وقتی موضوعی ارتباط مستقیمی با مخاطب پیدا می‌کند، جذابیت انسانی، مقطع زمانی، تغییر، تاثیر مستقیم بر زنده‌‎گی مخاطب و خشونت از مواردی‌اند که در مواقع خاص دارای ارزش خبری می‌باشند. دانشمندان در مورد ارزش‌های خبری، موارد مختلفی را بیان کرده‌اند که اینک به معرفی مهم‌ترین آن‌ها پرداخته می‌شود:

‌

تازه‌‎گی یا تقرب زمانی

تازه‌گی یا تقرب زمانی یکی از ارزش‌های خبری شمرده می‌شود، طوری‌که هر قدر یک حادثه یا خبر به زمان ما نزدیک‌تر باشد به همان اندازه دارای اهمیت بیش‌تر است و اگر از یک حادثه مدت زمان بیشتری سپری گردد یا با تاخیر هر لحظه اهمیت خبر کمتر می‌شود.

اگر به ما گفته شود که چند لحظه قبل زمین لرزه‌های در ولایت شمالی افغانستان رخ داده و این خبر را به زلزله سال گذشته که طی آن دهها خانه در همان محل از بین رفت مقایسه کنیم؛ زلزله چند لحظه قبل اهمیت بیش‌تر پیدا کرده و ذهن ما را به جست‌وجوی دریافت جزییات می‌کشاند. بنابر این تازه‌گی زمانی یکی از ارزش‌های خبری شمرده می‌شود.

ژورنالیست چیره دست کسی است که خبر را به دقت و زودتر از دیگران به نشر می‌رساند و رسانه‌‌ای از ﻟﺤﺎظ ﺧﺒﺮی ﻣﻮﻓﻖﺗﺮ اﺳﺖ، ﻛـﻪ ﺣـﺎوی اﺧﺒـﺎر تازهﺗﺮ و ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت ﺑﻬﺘﺮ ﺣﺎوی اﺧﺒار روز ﺑﺎﺷﺪ. اﮔﺮ ﺧﺒﺮ دی‌روز را ام‌روز ﭼﺎپ یا نشر کنیم، تازه‌گی خود را از دﺳﺖ داده و ﺧﻮاﻧﻨـﺪه علاقه‌ای ﺑﻪ آن ﻧﺸﺎن نمی‌دهد. ﭘﺲ ﻫﺮ اﻧﺪازه ﻛﻪ فاصله وﻗﻮع روی‌داد و درج آن ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺧﺒﺮ نزدیکﺗﺮ ﺑﺎﺷـﺪ، ﺧﺒـﺮ ﺗﺮ و تازهﺗﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد. ﺑﺮای آن‌که ﻣﺨﺎﻃﺐ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ، نیاز ﺧﺒﺮی ﺧﻮد را ﺑﺮﻃﺮف ﻛﻨﺪ؛ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺗﻤﺎمﺗﺮ ﺑﻪ او ﺧﺒﺮ داده ﺷﻮد ﺗﺎ نیاز ﺧﺒﺮی او را ﺑﺮﻃﺮف شود. اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ را باید اﻓﺰود ﻛﻪ خیلی از وﻗﺖﻫﺎ، جنبه‌هایی از ﻳﻚ ﺧﺒﺮ ﻛﻬﻨﻪ نیز می‌تواند در شکلی ﺗـﺎزه آشکار شود، که در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺑﺎز ﻫﻢ از ارزش ﺧﺒﺮی ﺑﺮﺧﻮردار است.

مجاورت یا نزدیکی

مخاطبان رسانه‌ها ترجیح می‌دﻫﻨﺪ ﻛﻪ اﺑﺘﺪا از ﺧﺒﺮﻫﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺤﻠﻪ، ﺷﻬﺮ، ﻛﺸﻮر و ﻛﺸﻮرﻫﺎی هم‌جوار ﺧﻮد اﻃﻼﻋﺎت ﻛﺴﺐ کنند. مجاورت ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ارزش ﺧﺒﺮی در دو ﺷﻜﻞ ﻣﻮرد بررسی ﻗﺮار می‌گیرد:

۱ – جغرافیایی: ﻣﺠﺎورت جغرافیای مانند محله، ﺷﻬﺮ، ﻛﺸﻮر و منطقه.

۲ – معنوی: ﻣﺠﺎورت ﻣﺸﺎﺑﻬﺖهای عقیدتی، فرهنگی، قومی، اجتماعی.

دو حادثه با عین حجم را در نظر بگیریم، یکی در همسایه‌‎گی کشور ما اتفاق افتاده و شبیه همان حادثه در یک کشور آفریقایی رخ می‌دهد. کدام یک نظر ما را به خود جلب می‌کند؟ بدون شک آنچه در کشور همسایه ما رخ داده است. به همین ترتیب دو زلزله را در کشورهای ترکیه و ارمنستان می‌شنویم که در اثر آن ده‌ها تن کشته و زخمی شده‌اند. در این حالت ضمیر ناخود آگاه ما هم‌دردی بیشتر به کشور ترکیه که مسلمان است و آشنایی بیشتر به فرهنگ و زنده‌گی مردم آن داریم، نشان می‌دهد و تلاش می‌کنیم تا از جزییات حادثه بیش‌تر آگاهی یابیم.

تاثیر

آیا هر خبری را که دریافت می‌کنیم بر روی زنده‌گی روزمره‌ی ما تاثیر دارد؟ پاسخ منفی است. یه این دلیل که روزانه از صدها عنوان خبری، که در رسانه‌ها منتشر می‌شود؛ آن تعداد از اخبار مورد توجه ما قرار می‌گیرد که بر روند زنده‌گی روزانه‌مان اثرگذار هستند. بنابر این ارزش‌های خبری به آن اخباری اطلاق می‌گردد، که بر زنده‌‎گی روزمره‌ی مخاطبان تاثیر دارد. این تاثیر می‌توانید مثبت باشد و یا منفی، اما مخاطبان به شنیدن یا خواندن آن علاقه‌منداند.

شهرت

اخبار مرتبط به اﺷﺨﺎص و نهادهایی که از ﺷﻬﺮت ﺑﺮﺧﻮردارند، از ارزش ﺧﺒﺮی به حساب می‌آیند و هر قدر در یک حادثه یا کار اشخاص مشهور دخیل باشند، به همان اندازه اهمیت آن خبر بیش‌تر است. به‌طور مثال اگر در یک سیلاب چند راس مواشی تلف شده باشند، میتوان از آن یک خبر نوشت و اگر در حادثه همراه با مواشی دو سه تن انسان جان‌های‌شان را از دست داده باشند، خبر مهم‌تر شده و اگر در همان سیلاب یک رهبر مردمی کشته شده باشد، خبر از اهمیت بیشتری برخوردار می‌گردد و حال تصور کنیم که در همان سیلاب والی منطقه‌ی سیل زده هم در میان قربانیان باشد؛ اهمیت خبر بیشتر می‌شود.

در دنیای رسانه روزانه دهها خبر از دخالت اشخاص مشهور در کارهای عادی خبر تهیه میشود، حتی عکاسان خود را در جاهایی مخفی می‌کنند تا از زنده‌گی روزانه اشخاص مشهور عکس تهیه کنند. عکس‌ها را رسانه‌ها خریداری کرده و مردم آنرا می‌بینند. بنابر این یک رابطه میان اشخاص مشهور، ژورنالیست،‌ رسانه و مردم موجود است که در این رابطه اشخاص سرشناس سهم زیادتری دارند.

شاید اصطلاح پاپارازی را شنیده باشید. پاپارازی یا پاپاراتزی بیش‌تر به عکاسانی گفته می‌شود که کارشان تهیه عکس‌های جنجالی از چهره‌های سرشناس به ‌ویژه سیاسیون، هنرمندان و ورزش‌کاران و نیز خانواده و نزدیکان آنان و فروش این تصاویر به رسانه‌های مختلف است. عده زیادی از پاپاراتزی‌ها، عکس‌های مورد نظر خود را در مکان‌های عمومی، رستوان‌ها، ‌کنار سواحل، محل‌های تفریحی و یا هم مغازه‌ها می‌گیرند. برای این منظور با به‌دست‌ آوردن سرنخ‌هایی از برنامه‌های عمومی یا خصوصی یک چهرهی سرشناس، عکاسان در مکان و زمان مورد نظر حاضر می‌شوند و عکس‌های، عامه‌پسندی از این شخصیت‌های محبوب تهیه می‌کنند.

عده‌ای از پاپارازیها برای ردیابی یک چهرهی مشهور مدت‌ها انتظار می کشند، تا سر انجام سوژه را در حالت غیر عادی یافته، عکس‌های فراوانی را برای رسانه‌ها تهیه می‌کنند. عده‌ای از عکاسان هم به‌طور تصادفی با یک چهره‌ی مشهور و صاحب نام برخورد نموده عکس‌های وی را به قیمت گزافی می‌فروشند. ماجرای پاپارازی‌های که به تعقیب شهزاده دیانا، عروس ملکهی بریتانیا در سال ۱۹۹۷ میلادی در پاریس بودند و منجر به کشته شدن وی گردیدند، یکی از مشهورترین سرگذشت‌ها و نقش پاپارازیها در دوران معاصر شمرده می‌شود.

فراوانی یا تعداد

فروانی یا تعداد هنگامی به وجود می‌آید که در آن خبر آمار و ارقامی باشد، چه زیاد چه کم، چه عجیب چه معمول. البته هر چه جالب‌تر باشد ارزش بیشتری دارد و به همین ترتیب اگر در یک خبر تعداد و ارقام بیشتر آمده باشد، آن خبر با ارزش‌تر نسبت به خبری‌ست که ارقامی کمتر دارد.

به خبر زیر توجه کنید:

۷۰ درصد مردم افغانستان با ناامنی غذایی مواجه‌اند.

یورونیوز فارسی

سه‌شنبه ۴ دلو ۱۴۰۱

سازمان خواربار و کشاورزی سازمان ملل متحد یا فائو ، روز سه‌شنبه اعلام کرد، در حالی‌که طی سال ۲۰۱۴ حدود ۲۱ درصد از مردم جهان تحت ناامنی غذایی بودند، این نرخ در سال ۲۰۲۱ به ۲۹ درصد رسید. بر پایه گزارش فائو، در سال ۲۰۲۱، نزدیک به نیم میلیارد نفر، که بیش از ۸۰ درصد آنها ساکن جنوب آسیا بودند از سوء تغذیه رنج می‌بردند و بیش از یک میلیارد نفر نیز در این سال با ناامنی غذایی متوسط تا شدید مواجه بودند.

ارزش خبر فوق در ذکر تعداد کثیری از مردم است که از کمبود مواد غذایی رنج می‌برند و زمانیکه مخاطب متوجه رقم درشت نیم میلیارد نفر و هشتاد درصد ساکنان کشورهای جنوب آسیا می‌شود، به سرعت حجم فاجعه در ذهنش تداعی می‌شود.

شگفتی یا جالب بودن

یکی از ارزش‌های خبری عبارت از جالب بودن آن است و یا حادثه‌ایی که هیچ اتفاق نیفتاده و به یکباره‌گی رخ میدهد. دانشمندان معتقدند که شگفتی، وقتی ارزش خبری یک خبر را بالا می‌برد که آن خبر تاکنون به وجود نیامده، خارج از تصور بوده، بسیار کمیاب یا خلاقانه باشد.

خبرهای روز

۱۶ اکتوبر ۱۳۹۷

مانگلی موندا دختر هجده ساله‌ی هندی با یک سگ ازدواج کرد. مردم هند معتقد هستند در این کشور دختران باید با سگ ازدواج کنند تا خیانت، پلیدی و خباثت در آن‌ها از بین برود.

در این خبر ازدواج یک بانوی جوان با حیوان تکان دهنده و غیر قابل باور است و به سرعت مخاطب را به طرف خود جلب نموده تا به دریافت جزییات بیشتر علاقه‌مند شود.

عاطفه انسانی

به این خبر توجه کنید:

سخنگوی اداره‌ی مبارزه با حوادث طبیعی می‌گوید، که در دو هفته گذشته دستکم ۱۲۴ نفر بر اثر سرمای هوا در افغانستان جان خود را از دست داده‌اند. وی اضافه کرد که حدود ۷۰ هزار مواشی هم در زمستانی که سردترین زمستان یک دهه اخیر کشور بوده است، تلف شده‌اند. در خبر فوق نکته اساسی که نظر خواننده را جلب میکند، تلفات اهالی و مواشی است که به طریقی انسان را متاثر می‌سازد و اگر در این خبر از تلفات انسانی خصوصاً زنان و کودکان ذکر به میان آید، آن خبر بسیار با ارزش‌تر خواهد بود و اگر در خبر گفته شود که در میان قربانیان چندین بانو باردار و طفل نوزاد هم شامل اند،‌ خبر به مراتب عاطفی‌تر می‌گردد.

زد و خورد

تضاد، برخورد و درگیری مسلحانه حتی درگیری دو مهمان در یک برنامه تلویزیونی زنده و صدور اعلامیه‌های یک کشور علیه کشور دیگر جز اخبار زد و خورد محسوب شده، ارزش خبری دارند. در این روزها که جنگ روسیه و اوکراین داغ است خبرهای این زد و خورد بخش بزرگی از اخبار اکثر رسانه‌‌ها را به خود اختصاص داده است.

عده‌ای از دانشمندان به این نظراند که ژورنالیستان و رسانه‌ها طرفدار زد و خورد و جنگاند. اما عده‌ای دیگر با این نظر موافق نبوده دلیل می‌آورند که چون مخاطبان چنین اخبار را دوست دارند و رسانه‌ها برای جلب بیشتر مخاطبان خبر تهیه میکند، بنابر این چنین اخبار را در صدر برنامه‌های خبری شان قرار می‌دهند.

منفی گرایی

هدف از منفی گرایی اﻳﻦ اﺳﺖ که ﺧﺒﺮ ﺑﺪ، ﺧﺒﺮ ﺧﻮب اﺳﺖ. رسانه‌ها به بدبینی متهم شده‌اند و عده‌ای از صاحب نظران به این باوراند که رسانه‌ها به اخبار منفی ارزش بیشتر قایلاند و مسئولین رسانه‌های معتبر جهان به دلیل اینکه خبر منفی در ذات خود ارزش‌های بیشتری، نظیر دخالت عاطفه انسانی،‌ تقرب زمانی، تاثیر را به خود جا داده به این نوع اخبار ارجحیت می‌دهند.

نرخ اسعار

اخبار بازرگانی و نرخ تبادله اسعار در برنامه‌های خبری بسیاری از رسانه‌ها جا دارد و متصدی‌های این بخش برنامه عقیده دارند، که اخبار اقتصادی اگر چه ارکان خبری را ندارد، اما طیف وسیع از مردم به‌خاطر مدیریت امور روزمره و تنظیم امور مالی‌شان به چنین اخباری اهمیت می‌دهند.

ادامه دارد…