بخش نخست
سال اول زنده‍‌گی، کودک به جز گریه و صداهایی که پدر و مادر به زور می‌خواهند ثابت کنند معنی خاصی دارد، روش ارتباطیِ دیگری نمی‌شناسد. چندسال بعدی هم والدین با شیرین‌زبانی کودک و این‌که او هربار چه کلمۀ جدیدی را یاد گرفته است، سرگرم‌اند؛ اما بعد از این مدت بعضی از پدر و مادرها دنبال سرگرمی دیگری می‌روند و آن این است که به کودک‌شان زبان دیگری یاد بدهند. به همین دلیل در خیلی از مهمانی‌ها کودکانی را می‌توان دید که به اصرار والدین برای کاکا یا خالۀشان غلط یا درست از ۱ تا ۱۰ را به انگلیسی می‌شمارند یا «اپل» می‌گویند و «اورنج» را نشان می‌دهند. اما از ابتدای دهۀ ۹۰ با مطرح شدن موضوع دهکدۀ جهانی و زبان بین‌المللی و البته نتیجۀ تحقیقات بعضی دانشمندان، آموزش زبانِ دوم رنگ‌وبوی جدی‌تری به خود گرفته است. تحقیقات نشان داده کودکانی که زبان دوم یاد می‌گیرند، هوش اجتماعیِ بالاتری دارند.
اما واقعاً از چه سالی باید آموزش زبان به کودکان را شروع کرد؟
بسیاری از کارشناسان بر این باور اند هرچه زبان دوم در سنین پایین‌تری به کودک آموزش داده شود، احتمال این‌که کودک در سال‌های بعد در یادگیری این زبان موفق‌تر باشد، بیش‌تر است. در سال ۱۹۹۶ یک مقاله در روزنامۀ نیوزویک منتشر شد که نتایج یک تحقیق را بررسی می‌کرد. بر اساس این تحقیق، کودکی که بعد از ۱۰ ساله‌گی شروع به آموختن زبان دوم کند، با احتمال کم‌تری ممکن است بتواند بعدها این زبان را مانند کسانی که آن زبان، زبان مادری‌شان است، صحبت کند. نتایج این تحقیق توسط زبان‌شناسان زیادی تایید شده است و به دنبال این تحقیق، تحقیقات بسیار دیگری هم انجام شد که بر همین موضوع تاکید داشت. بررسی‌های بیش‌تر در مورد یادگیری زبان در سنین پایین نشان داد، کودک نه تنها با یادگیری زبان، برخورد اجتماعی‌اش تقویت می‌شود و در ارتباط با دیگر کودکان موفق‌تر عمل می‌کند، بلکه این مساله می‌تواند باعث پیشرفت عملکرد کلیِ کودک در بقیۀ دروس در مدرسه نیز بشود.
در تحقیقی روی کودکان مکاتب یکی از کشورهای غیرانگلیسی‌زبان، کودکانی که بیش از ۴ سال به یادگیری زبان دوم (اغلب زبان انگلیسی) پرداخته بودند، نسبت به کودکانی که زمان کم‌تری آن زبان را آموزش دیده بودند یا اصلاً زبان دومی را یاد نگرفته بودند، در امتحان جامع و تست‌های مورد نظر تحقیق، نتایج بهتری کسب کردند. طبق این تحقیق، کودکانی که زبان دوم یاد گرفته بودند، حتا از بچه‌هایی که به یادگیری ریاضی پرداخته بودند هم موفق‌تر عمل کرده بودند. نتایج بررسی‌های متخصصان آموزش کودک نشان داده است کودکانی که زبان دوم می‌آموزند، در حل مسایل پیچیده خلاقیت و تبحر بیش‌تری دارند.
نقش پدر و مادر در آموزش زبان
آموزش زبان باید توسط یک متخصص و بر اساس سیستم مناسب باشد. ساعات و جلسات آموزش زبانِ دوم و نحوۀ به‌کارگیری آن کاملاً حساب‌شده است، به همین دلیل والدین ناآشنا به این امر ممکن است نتوانند مربی‌های خوبی برای آموزش زبان به کودک‌شان باشند. اما آن‌ها می‌توانند با تشویق کودک به یادگیری و حمایت از او، علاقۀ کودک را به فراگیری زبان و فرهنگ دیگر بیش‌تر کنند. به کودک‌تان نشان بدهید توانایی او در صحبت کردن به زبان دیگر، برای‌تان ارزشمند است و با او همراهی کنید. سعی کنید فلم‌هایی به زبانی که کودک‌تان در حال یادگیری آن است، در اختیارش قرار دهید. اگر خودتان هم به آن زبان آشنا اید، برایش به آن زبان کتاب بخوانید اما سعی کنید کلمات را به صورت صحیح تلفظ کنید.
یادگیریِ زبان دوم، از چه سنی؟
کارشناسان آموزش کودک و زبان‌شناسان معتقد اند کودکانی که قبل از دورۀ نوجوانی به یادگیری زبان دوم بپردازند، بهتر می‌توانند در زمینۀ تلفظ کلمات به طور صحیح و نزدیک به صاحبان اصلی زبان عمل کنند. زبان‌شناسان این موضوع را به تغییرات فیزیولوژیکی مربوط می‌دانند که در مغز کودکان در سنین نوجوانی رخ می‌دهد. تفاوت هجاها و آواها در زبان‌های مختلف که باعث تفاوت لهجه‌ها می‌شود، در کودکانی که زبان را قبل از شکل‌گیری بخش‌های مربوطه در مغز یاد گرفته‌اند، کم‌تر به چشم می‌آید. به همین دلیل، بهترین سن آموزش زبان به کودک، قبل از ۱۰ ساله‌گی و زمانی است که کودک هنوز در زبان مادریِ خود هم پیشرفت چندانی نداشته است. البته این امر به هیچ‌وجه کودک را از یادگیری زبان مادری بازنمی‌دارد، بلکه به پیشرفت آن‌هم کمک خواهد کرد. یادگیری زبان دوم به‌دلیل به‌کارگیری ذهن کودک در استفاده از ترجمه‌ها و معانی کلمات و ساختار جملات، می‌تواند باعث شود زبان مادری خود را هم بار دیگر بیاموزد و آن را در کنار زبان دوم یاد بگیرد.
***