بخش نخست

گرده‌ها یک جفت عضو داخل شکمی هستند که وظیفۀ اصلی آن‌ها، دفع مواد زاید مانند اوره، پتاسیم و سموم دیگر از بدن است.
کاهش عملکرد گُرده‌ها را اصطلاحاً نارسایی گرده (کم‌کاری گرده، تنبلی گرده) می‌نامند. در این حالت، مواد زاید مانند اوره، کراتینین، پتاسیم، فسفر، اسیدها و حتا برخی از داروهای مصرفی در خون تجمع پیدا می‌کنند. تجمع این مواد منجر به بروز علایم مختلفی نظیر بی‌اشتهایی، احساس ضعف، تهوع، استفراغ، خارش، کاهش هوشیاری و تشنج می‌شوند.

نارسایی حاد گُرده چیست؟
در صورتی که آسیب گرده به‌تازه‌گی یعنی در چند ساعت، چند روز یا چند هفتۀ اخیر ایجاد شده باشد و هنوز گرده‌ها کوچک نشده باشند، نارسایی حاد گرده رخ داده است. در این حالت با درمان مناسب، گرده‌ها معمولاً بهبود می‌یابند. اما اگر گرده‌ها به تدریج در طی چند ماه تا چند سال آسیب دیده باشند، معمولاً کوچک می‌شوند و بیماری برگشت‌پذیر نیست. این حالت را نارسایی مزمنِ گرده می‌نامیم.

چه عواملی باعث نارسایی حاد گرده می‌شوند؟
۱ـ کاهش خون‌رسانی به گرده‌ها، مثلاً در اثر خون‌ریزی شدید و شوک، اسهال و استفراغ شدید و نارسایی قلبی.
۲ـ مصرف داروهای مسکن مانند ژلوفن، بروفن، ایندومتاسین و دیکلوفناک و حتا استامینوفن. در بین این داروها، مسکن‌های ترکیبی (مثلا نووفن) آسیب بیشتری می‌زنند و ممکن است به تدریج گرده‌ها را تخریب و کوچک کنند.
۳ـ استفادۀ بی‌رویه از برخی از آنتی‌بیوتیک‌ها مانند جنتامایسین و آمیکاسین.
۴ـ استفادۀ نابه‌جا از مواد حاجب تزریقی که برای آنژیوگرافی و سی‌.تی‌.اسکن و عکس‌های به اصطلاح «رنگی» به کار می‌روند.
۵ـ تزریق مقدار زیاد ویتامین D، برخی از داروهای غیرمجاز که برای بدن‌سازی استفاده می‌شوند، مواد مخدر و نیروزا و حتا برخی داروهای گیاهی که ممکن است ترکیبات و عوارض ناشناخته‌یی داشته باشند.
۶ـ آسیب شدید عضلانی به علت ماندن زیر آوار یا ورزش‌های شدید.
۷ـ انواع التهاب‌های گُرده‌یی به علت عفونت‌ها، داروها و بیماری‌های خود ایمنی.
۸ـ انسداد مسیر ادرار به سبب سنگِ دوطرفۀ گرده‌ها یا بسته شدنِ راه خروجی مثانه مثلاً بر اثر بزرگ شدنِ شدید پروستات در آقایان یا افتاده‌گی رحم یا مثانه در خانم‌ها.

نشانه‌های نارسایی حاد گُرده چه هستند؟
۱ـ کاهش حجم ادرار
۲ـ ورم دور پلک و پاها
۳ـ گاه تغییر رنگ ادرار به رنگ چای
۴ـ تنگی نفس
۵ـ تهوع و استفراغ
۶ـ کاهش سطح هوشیاری، تشنج، کوما
***