وزارت عدلیه افغانستان و «انجمن مستقل وکلای مدافع» برای افراد آسیب‌پذیر خدمات حقوقی رایگان فراهم می‌کنند. این خدمات برای زنان، فقیران، برگشت کنندگان و سایر افراد آسیب پذیر در نظر گرفته شده است.
«انجمن مستقل وکلای مدافع» می‌گوید حدود ۹۵ درصد از کسانی که زندانی هستند، فقیرند و توان استخدام وکیل مدافع را ندارند. در همین حال، «اداره انکشافی سازمان ملل متحد» صندوقی را ایجاد کرده که با پول آن معاش وکیلان مدافعی که برای چنین افرادی خدمات حقوقی فراهم می کنند، پرداخته می شود.
روح الله قاری زاده، رییس انجمن وکلای مدافع روز شنبه (۴ میزان ۱۳۹۲) در حاشیه محفلی که به این مناسبت در کابل برگزار شد، به خبرنگاران گفت: «بیشتر افراد و اشخاصی که تحت سلب آزادی هستند، بی بضاعت هستند. برای این که برای آن ها وکیل مدافع معرفی کنیم، یک صندوق ایجاد شد تا وکلای مدافع در دورترین نقاط افغانستان از حقوق این افراد دفاع کنند».
در حال حاضر برای حدود ۳۰ میلیون شهروند افغانستان تنها ۲۰۰۰ وکیل مدافع وجود دارد. حقوقدانان می گویند شمار وکلای مدافع به مراتب کمتر از آن است که برای تمام متهمان، خدمات حقوقی وکالت فراهم گردد.
براساس اظهارات انجمن وکلای مدافع، اکثر زندانیان به وکیل مدافع دسترسی ندارند و دولت هنوز نتوانسته تا برای این افراد، این گونه خدمات را رایگان فراهم کند.
آقای قاری زاده گفت: «یک تعداد زیاد افراد تحت بازداشت به خدمات وکیل مدافع دسترسی ندارند. یک تعداد افرادی که محکوم به اعدام می شوند و تا سه محکمه دوسیه شان طی مراحل می شود، وکیل مدافع ندارند و از این حق خود محروم هستند».
در همین حال، اشرف رسولی مشاور معاون اول ریاست جمهوری در این محفل گفت که سه نهاد در افغانستان، خدمات وکالت مدافع را فراهم می کنند. او گفت که «اداره مساعدت های حقوقی وزارت عدلیه»، موسسات غیردولتی و «انجمن وکلای مدافع» خدمات رایگان حقوقی را فراهم می کنند.
آقای رسولی گفت تلاش جریان دارد تا برای تمام افراد متهم، خدمات حقوقی فراهم گردد: «چطور می توانیم خدمت این بخش ها را هماهنگ بسازیم و آنچه را که در قانون اساسی تنظیم شده، در عمل تطبیق کنیم؛ زیرا بدون موجودیت وکیل مدافع، هیچ محکمه عادلانه تلقی شده نمی تواند».
بر اساس اظهارات مسوولان انجمن وکلای مدافع، به دوسیه های حدود ۵۰ درصد متهمان بی آن که وکیل مدافع داشته باشند، در محاکم رسیدگی می شود. این انجمن می گوید هیچ محاکمه ای بدون وکیل مدافع عادلانه نیست.