رامین انوری- واحد تحقیق و ارزیابی افغانستان- بی بی سی
تحولات وابسته به انتخابات ریاست جمهوری و انتقال قدرت از دولت حامد کرزی به رییس جمهوری بعدی، همزمان با پایان ماموریت نظامی نیروهای بین المللی در افغانستان، این کشور را در مهم ترین مرحله تاریخ سیاسی و اجتماعی‌اش در چند دهه اخیر قرار داده است.
یکی از عرصه های مهمی که این تحولات روی آن تاثیر مستقیم خواهد داشت، مساله تولید مواد مخدر در این کشور است.
افغانستان از سال ۲۰۱۱ تا سال ۲۰۱۳، سه سال پی در پی شاهد افزایش کشت خشخاش بود و شواهد نشان می‌دهد که سیر صعودی کشت خشخاش و تولید مواد مخدر در سال ۲۰۱۴ و پس از آن نیز کماکان ادامه خواهد داشت.
براساس یک کلیک مطالعه جدید «واحد تحقیق و ارزیابی افغانستان» که به طور مشخص ولایت‌های بدخشان و بلخ در شرق و شمال افغانستان را مورد بررسی قرار داده، عوامل مختلفی باعث خواهد شد که کشت خشخاش در افغانستان به دلیل تحولات سیاسی و کاهش حضور نیروهای بین‌المللی در این کشور افزایش پیدا کند.
بخش اقتصادی
با کاهش حضور نیروهای بین‌المللی درافغانستان و کاهش کمک‌ها بسیاری از خانواده‌های روستایی راه دیگری جز کشت خشخاش و تولید مواد مخدر ندارند.
آن‌گونه که مطالعات واحد تحقیق و ارزیابی افغانستان نشان می‎دهد، شرایط شکننده سیاسی و امنیتی افغانستان در ساله‌های اخیر باعث شده که سرمایه گذاری‎های بزرگی در این کشور صورت نگیرد در حالیکه اینگونه سرمایه گذاری می توانست به توسعه و انکشاف اقتصادی افغانستان کمک کند.
با کاهش حضور نیروهای بین المللی در افغانستان، کاهش کمک‌های بین المللی به این کشور اجتناب ناپذیر است و این وضعیت به نوبه خود، باعث کاهش فرصت های اشتغال در بخش غیرکشاورزی برای کارجویان به ویژه روستاییان افغانستان خواهد شد که از قبل نیز با مشکل بیکاری روبرو بوده اند.
در چنین شرایطی، بسیاری از خانواده‌های روستایی راه دیگری جز بازگشت به کشاورزی نخواهند داشت و در این بخش نیز، کشت محصولی را انتخاب خواهند کرد که در فضای بی‌ثبات افغانستان بیشترین فایده را به همراه دارد، یعنی کشت خشخاش و تولید مواد مخدر.
در حالی که احتمالا مناطق مرکزی و شمالی افغانستان در مقایسه با مناطق جنوب و شرق این کشور، کمتر از کاهش کمک‌های بین المللی متاثر خواهد شد، تاثیرات مستقیم و غیرمستقیم کاهش کمک مالی خارجی به افغانستان به درجات مختلف در سراسر این کشور محسوس خواهد بود.
بخش امنیتی
سرازیر شدن پول‌ بین‌المللی به افغانستان به باور بسیاری، توانسته بود در ده سال اخیر نوعی امنیت را برای این کشور «بخرد» اما حالا کاهش حضور نیروهای بین المللی و کاهش کمک‌های مالی خارجی می‌تواند روی امنیت افغانستان تاثیری منفی بگذارد.
با توجه به اینکه چنین کاهشی می تواند به افزایش جرایم منجر شود، افراد و گروه‌های مختلفی در پی یافتن منابع جایگزین برای کمک‌های مالی بین المللی بوده اند.
شواهدی که در سالهای اخیر به دست آمده نشان می‌دهد که اراده حکومت افغانستان در زمینه توسل به زور برای از بین بردن مزارع خشخاش رو به کاهش بوده است.
بسیار دشوار خواهد بود که در مبارزه با کشت خشخاش، دولت افغانستان کماکان به زور متوسل شود آنهم در وضعیتی که انتظار می‌رود بی‌ثباتی و رقابت های سیاسی بعد از سال ۲۰۱۴ شدت گیرد.
در این شرایط، زیاد انتظار نمی‌رود که حکومت و یا نماینده‌های آن بخواهند خط‌ مشی و برنامه‌های خود را با توسل به زور بر افراد و گروه های مخالف تحمیل کنند.
در سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۳، فعالیت در زمینه از بین بردن کشت‌زارهای خشخاش در افغانستان به تناسب سال قبلی آن، ۲۴ درصد کاهش داشت.
اگرچه مقام‌های افغان و همچنین اداره مبارزه با جرایم و مواد مخدر سازمان ملل متحد دلیل این کاهش را «هوای گرم» توصیف کردند، اما این مساله می‌تواند در عین حال نشان‌دهنده کاهش اراده نیروهای امنیتی در زمینه توسل به زور برای نابودی کشت‌زارهای خشخاش باشد.
مبارزه سیستماتیک
با وجود همه نگرانی هایی که در مورد تولید مواد مخدر در افغانستان و تاثیرات آن بر اقتصاد این کشور وجود دارد، سوال اصلی برای دولت افغانستان و جامعه بین المللی این است که چه نوع برنامه‌ای به اجرا گذاشته شود تا با توجه به کاهش کمک‌های بین المللی و احتمال افزایش مشکلات داخلی در افغانستان، بتواند در جلوگیری از کشت خشخاش و تولید مواد مخدر موثر باشد.
در شرایط کنونی، به نظر می‌رسد که توجه سیاستمداران افغان و همچنین حامیان بین المللی این کشور بیشتر به مسائل داغی چون انتخابات، آینده سیاسی و جنگ یا صلح با مخالفان مسلح دولت متمرکز شده است. به این ترتیب، این احتمال وجود دارد که از اهمیت مبارزه سیستماتیک با کشت خشخاش و تولید مواد مخدر در افغانستان برای سیاستگذاران این کشور کاسته شود.
در چنین صورتی، بحران تجارت غیرقانونی مواد مخدر به چالشی به مراتب بزرگتر برای افغانستان تبدیل شده و حل آن در میان مدت کار آسانی نخواهد بود.