مرگ ژایو روچانگ، متخصص آثار ادبی اهل چین که چندی پیش درگذشت، بار دیگر ما را به یاد رمان «رویای تالار سرخ» می‌اندازد. روچانگ یکی از معرفان این رمان بزرگ قرن هجدهمی بود.
این درحالی است که بیش از ۳۰ سال از انتشار ترجمه انگلیسی این رمان بزرگ می‌گذرد. گفته می‌شود این ترجمه ـ که انتشارات پنگوین آن را منتشر کرده ـ به‌شدت به متن وفادار و بسیار خوش‌خوان است.
«رویای تالار سرخ» را کایو ژوکین نوشته و در چین مردم رمان را با نام «داستان سنگ» می‌شناسند. کتاب در این کشور شأن بسیار بالایی دارد و با آثار شکسپیر مقایسه می‌شود. جدا از ارزش‌های ادبی این رمان، چینی‌ها معتقد هستند این رمان بهترین نقطه شروع برای آشنایی با روانشناسی، فرهنگ و جامعه چین است.
حالا این پرسش مطرح می‌شود که چرا این رمان در خارج از چین معرفی نشده است؟ آیا این بی‌مهری، نشانه افول علاقه مردم به ادبیات است؟ یا شاید این رمان چینی ویژه‌گی‌های خاصی دارد؟ شاید هم ما چنان درگیر وضعیت اقتصادی و تولیدی چین شده‌ایم که دیگر کاری به هنر و ادبیات این کشور نداریم. از گوشه‌وکنار هم می‌شنویم که برخی می‌گویند «شعر چین چه اهمیتی دارد؟» و رشته ادبیات چین در دانشگاه‌های غرب، در حال انقراض است.
به هر حال، «داستان سنگ» در چین یک جادو است. یکی از مقامات ارشد چین دوره پنج‌جلدی این کتاب را به ملکه بریتانیا اهدا کرده و بزرگان ترجمه در چین بارها توصیه کرده‌اند این کتاب را باید همه بخوانند. از طرفی، این کتاب اگر دچار مشکلی قانونی شوید، به کارتان می‌آید؛ بوده‌اند کسانی (غیر چینی) که در چین با آوردن نام این کتاب و اظهار علاقه به آن مشکل‌شان حل شده است.
کایو ژوکین در سال ۱۷۶۳ درگذشت و نوشتن این رمان نیمه‌کاره ماند و در نهایت رمان سال ۱۷۹۲ با پایانی که «گایو ای» برای آن نوشت، منتشر شد. کتاب نثر خاصی دارد و سرشار از اصلاحات مختلف است که برای خواننده امروز، هر فصل نیازمند چند پانویس است. رمان بسیار طولانی است (تقریباً دو برابر حجم «جنگ و صلح») با این حال در تمامی کشورهای چینی‌زبان اغلب مردم آن را خوانده‌اند.
رمان یک روایت عاشقانه است و ماجرای «بائویو»ی اشراف‌زاده و علاقه او به دو عموزاده‌اش و تردید او در انتخاب میان آن دو را روایت می‌کند. این موضوع به خواننده اثر هم سرایت می‌کند. برخی شیفته «لین دایی‌یو» و زیبایی و شوخ‌طبعی‌اش می‌شوند و برخی «ژویه بائوچایی» و صمیمیتش را دوست دارند. خود بائویو نیز خواننده‌گان را به دو دسته تقسیم می‌کند؛ برخی او را دوست دارند و برخی از او متنفر می‌شوند.
از این رمان چندین و چند اقتباس سینمایی، تیاتری، اپرایی و تلویزیونی صورت گرفته است. گفته می‌شود مائو رهبر پیشین چین و همسرش، عاشق رمان بوده‌اند. مائو به همراهانش گفته بود: باید این کتاب را حداقل پنج‌بار بخوانند و گفته می‌شود خود مائو ۲۵ بار این کتاب را خوانده است.
این کتاب چه رازی دارد؟ چه‌طور توانسته همچنان خواننده‌گان را مجذوب خود کند؟ رمان ترکیبی است از روان‌شناسی آثار جین آستین به علاوه شکوه رمان‌هایی چون «ونتی فر» یا آثار بالزاک. لحن این رمان شاعرانه، فلسفی و تمثیلی است. با خواندن «رویای تالار سرخ» دیدی وسیع نسبت به شرایط و هستی بشر نصیب خواننده می‌شود و از این نظر، رمان را با «در جست‌وجوی زمان از دست رفته» مارسل پروست مقایسه کرده‌اند.
از طرفی، این رمان داستان سفر به سوی شناخت و معرفت است. در رمان عشق و معرفت، شور و سرمستی درهم تنیده شده‌اند. و با وجود تمامی این مضامین فلسفی، «رویای تالار سرخ» مملو از تفریح و سرگرمی است و واقعیات زنده‌گی روزمره در آن در جریان است.
در مورد این کتاب، دو دیدگاه وجود دارد. یکی آن‌که کتاب بر اساس زنده‌گی‌نامه شاعر قرن هفدهم «نالان هیسنگ ته» نوشته شده‌ و دیگر آن‌که کتاب زنده‌گی‌نامه خود نویسنده است.
«رویای تالار سرخ» یا «داستان سنگ» با وجهه‌های غنی اجتماعی و مضامین فلسفی‌اش موفق شده مرزهای زمان را درنوردد و هم‌چنان خواننده را شگفت‎زده کند. کتاب درست پیش از افول امپراتوری چین در قرن نوزدهم نوشته شده و «دوران طلایی چین» را به خوبی توصیف می‌کند. تا کنون بیش از ۱۰۰ میلیون نسخه از این کتاب به فروش رفته است و همین آن را به اثری واجب برای مطالعه بدل می‌کند.
بخش ادبیات تبیان
ترجمه: حسین عیدی‌زاده