علی پارسا
سه روز ماتم ملی به پایان رسید. پرچم‌های کشور از حالت نیمه‌برافراشته بیرون شد و بار دیگر در اوجِ غرور به اهتزاز درآمد. با وجود این اما دیده می‌شود که هنوز رنجِ برف‌کوچ‌های ناگوار پنجشیر و برخی از ولایات دیگر کشور، همچنان بر شانه‌های مردم سنگینی می‌کند؛ هنوز هم آسیب‌دیده‌گان در رنج و عذابِ «جهنم سفید» به‌سر می‌برند و آن‌گونه که بایسته و شایسته بود، مورد توجه و دست‌گیری قرار نگرفتند. با پایان یافتنِ سه روز ماتم ملی، هنوز هم بسیاری از آن مردمانِ رنج‌دیده در ماتم به‌سر می‌برند و چشم پُراشک‌شان بعد از گذشت چند روز همچنان به‌راهِ کمک‌های انسانی‌یی دوخته شده که معلوم نیست آیا اصلاً به آن‌ها خواهد رسید یا نه!
حادثۀ المناکِ پنجشیر با به کام مرگ کشاندنِ بیش از ۲۰۰ هموطنِ عزیزمان و خسارات بی‌شمار دیگر، بدون شک داغ بزرگی بر دلِ پُرداغِ همۀ مردم افغانستان به‌جا گذاشت. بازتاب گستردۀ این خبرِ اسفبار در رسانه‌های اجتماعی و جمعی، و غم‌شریکی‌های گسترده با آسیب‌دیده‌گان این رویداد، به‌خوبی گواه از درد عمیقِ نهفته در دل مردم عزیزمان می‌داد. جمع‌آوری کمک‌های مردمی و داوطلب شدنِ رضاکارانی برای رساندن کمک‌ها و همکاری با آسیب‌دیده‌گان‌هم واکنشِ قابل تحسینِ دیگری از جانب مردم بود. این همدلی‌ها و همکاری‌های وطن‌دوستانه در شرایط اضطرار که پیش از این‌هم بارها شاهد آن بوده‌ایم، به‌درستی معرّفِ سیمای متحد و یکپارچۀ ملت شریفِ این سرزمین است. شکی نیست که این کمک‌ها و اعانت‌ها بیش از هر زمانِ دیگری می‌تواند ما را در روند ملت‌سازی به پیش رهنمون شود و اقوام و گروه‌های مختلفِ کشور را به یکدیگر نزدیک‌تر کند.
گذشته از نقش‌آفرینی‌های مردمی و مسوولیت‌پذیری‌های شهروندی، حکومت وحدت ملی هم با اعلان سه روز ماتم ملی و سفر رییس‌جمهور و ریاست‌اجراییه به محل واقعه، موضع و عزمِ خود را در قبال همدردی با قربانیانِ این حادثۀ طبیعی نشان دادندـ هرچند که تا هنوز هم حکومت موفق به دست‌گیری جدی از آسیب‌دیده‌گان و مساعد کردنِ شرایط لازم برای کمک به قربانیان نشده است. مشکلات و موانع طبیعیِ بی‌شماری وجود دارد که روند کمک‌رسانی به آسیب‌دیده‌گان را با کُندی مواجه کرده است. با این وجود آن‌چه تا کنون نمایان شده، نشان‌دهندۀ عدم مدیریتِ موثر و کارای حکومت در برطرف کردنِ این موانع است.
بر اساس گزارش‌ها، مسدود بودنِ راه‌های مواصلاتی به مناطق مختلفِ آسیب‌دیده، یکی از بزرگ‌ترین مشکلاتی‌ست که روند کمک‌رسانی را با چالش‌های جدی مواجه کرده است. پاک‌کاری راه‌های مواصلاتی علی‌رغم اهمیت ویژه‌یی که دارد، به نظر می‌رسد پس از گذشت چند روز تاهنوز با چالش‌های جدی مواجه است. این مسأله نیازمند توجه و مدیریتِ جدی‌تر حکومت است. تا زمانی که راه‌های مواصلاتی به نقاط مختلفِ ولسوالی‌های آسیب‌دیده مسدود باشد، امکان کمک‌رسانی از طریق زمین بسیار محدود خواهد بود.
با توجه به وضعیت بحرانیِ آسیب‌دیده‌گان در مناطق مختلف و عدم دسترسی آن‌ها به امکانات اولیۀ زیستی و بهداشتی از جمله آب… ادامه صفحه ۶
رویداد پنجشیر؛ مَحَکی…
آشامیدنی، غذا، دارو و وسایل گرمایشی، هر لحظه امکان افزایش تلفات، بیشتر قابل پیش‌بینی است. در نتیجه در کنار روند پاک‌سازی جاده‌ها، حکومت باید در روند کمک‌رسانی به آسیب‌دیده‌گان از راه هوایی، بیشتر و جدی‌تر عمل کند. این در حالی است که بنا به گزارش شاهدان عینی، در روزهای گذشته حتا در محلاتی که بیشتر در دسترس بوده، هنوز مراکز بهداشتی از نبود امکانات اولیۀ بهداشتی شکایت داشته‌اند.
عدم انتقال آسیب‌دیده‌گان به نقاط امن و فراهم‌آوری سرپناهِ مصون برای آن‌ها، از مشکلاتِ دیگری‌ست که تا هنوز هم در مناطق مختلفِ آسیب‌دیده مشاهده می‌شود. با توجه به شرایط غیرقابل پیش‌بینی جوی، احتمال وقوع حوادثِ مشابه همچنان وجود دارد. به علاوه، با در نظرداشت سرمای شدید و عدم دسترسی به راه‌های مواصلاتی، امکانات اولیۀ زنده‌گی برای بازمانده‌گان این حادثه در مناطق آسیب‌دیده بسیار محدود شده است. در نتیجه حکومت باید در جابه‌جایی این بازمانده‌گان از تمام توانِ خود بهره گیرد.
مسالۀ دیگری که نباید از آن غافل شد، روی دست گرفتن برنامه‌های درازمدتِ پیش‌گیرانه برای مناطق آسیب‌پذیر است. حکومت مکلّف است که با توجه به حادثۀ پیش آمده، تمهیداتِ عملی موثری برای پیش‌گیری از حوادث مشابه را روی دست گیرد. تأسیس دیوارهای حفاظتی در مناطق مورد تهدید و کاشت نهال و گیاهان در مسیرهایی که بیش از نقاط دیگر در معرض برف‌کوچ قرار دارد، از جمله برنامه‌های بلندمدتی‌ست که انتظار می‌رود از همین حالا در دستور کار دولت‌مردانِ ما قرار گیرد. حفظ جان شهروندان در برابر حوادث طبیعی و غیرطبیعی، از مهم‌ترین کارویژه‌های هر دولتی است. از سوی دیگر حق زنده‌گی در امنیت و رفاه هم حقِ هر شهروند این سرزمین است. پس لازم است که حکومت کنونی در راستای پیش‌گیری وقایع و حوادث طبیعی یا غیرطبیعی در آینده بیشتر احساس مسوولیت کند.
علی‌رغم تمام این موارد، یکی از هراس‌های عمدۀ مردم افغانستان و آسیب‌دیده‌گان این رویداد، حیف‌ومیل شدنِ کمک‌هایی‌ست که به نام قربانیان و آسیب‌دیده‌گان جمع‌آوری شده است. تجارب پیش از این، از جمله حادثۀ لغزش زمین در ارگوی بدخشان نشان داده که هرچند مردم افغانستان برای همکاری و همیاری با آسیب‌دیده‌گان همواره کمک‌های بسیاری را به مناطق آسیب‌دیده گسیل می‌کنند، اما عدم شفافیت در توزیع روند کمک‌ها سبب می‌شود که بخش عظیمی از این کمک‌ها به هدر برود. شکی نیست که تکرار روند به غارت رفتن کمک‌ها، انگیزۀ کمک‌رسانی در مردم را هم کمرنگ می‌کند. حکومت به عنوان نهاد مشروع و مقتدرِ مردمی وظیفه دارد که در عرصۀ شفافیت‌بخشی و بهینه‌سازی روند کمک‌رسانی به گونۀ جدی‌تر عمل کند و زمینۀ تاراج و یا سوءاستفاده از کمک‌ها را از بین ببرد. در صورت مدیریت درست و بهینه‌سازی روند کمک‌رسانی، علاوه بر جلب اعتماد امدادگران بیشتر، تمام آسیب‌دیده‌گان این رویداد می‌توانند به گونۀ عادلانه از این کمک‌ها مستفید شوند و حداقل بخشی از خسارت‌های مالیِ وارده بر آن‌ها جبران می‌شود.
حادثۀ پیش‌آمده در پنجشیر از یک منظر، مَحَکِ خوبی برای سنجش توان مدیریتِ بحران در حکومت وحدت ملی است. این اولین حادثۀ بزرگِ طبیعی‌ست که رییس‌جمهور غنی و داکتر عبدالله با آن مواجه شده‌اند. حضور این دو مقامِ عالی‌رتبۀ حکومتی در منطقۀ آسیب‌دیده و اعلان سه روز ماتم ملی، تنها صورت و ظاهرِ قضیه است که می‌تواند برای آن‌ها مصرفِ تبلیغاتی داشته باشد. مدیریتِ موثر و کارای روند کمک‌رسانی، آزمون اصلیِ پیشِ روی این دو مقام است که انتظار می‌رود با تدبیر و تعهد از پسِ این آزمون موفق بیرون شوند.