داکتر عبدالله، رییس اجرایی حکومت وحدت ملی، امسال هم در رأس هیأت بلندپایه‌یی در نشست شانگهای حضور یافت. او که سال پیش هم مسوولیت رهبریِ هیأت افغانی در آستانۀ قزاقستان را به عهده داشت، این‌بار به چین رفت تا صدای همکاری‌های منطقه‌یی در عرصه‌های امنیت و اقتصاد را از این کشور بلند کند. هرچند که تنورِ همکاری‌های منطقه‌یی به‌خصوص همکاری‌های امنیتی، در وادی نظر همواره گرم بوده و کمتر در عمل پیاده شده است.

دفتر ریاست اجرایی پیشاپیش اعلان کرده بود که رییس اجرایی حکومت وحدت ملی در این نشست برای همگرایی‌های منطقه‌یی در مبارزه با تروریسم و تقویت همکاری‌های اقتصادی، دادخواهی خواهد کرد. حضور داکتر عبدالله و سایر اعضای هیأت افغانی هرچند همچنان که در سال گذشته به اثبات رساند می‌تواند در جلب همکاری‌های اقتصادی و کمک‌های کشورهای عضو این سازمان موثر باشد، اما اگر واقع‌بینانه ارزیابی کنیم، تأثیر زیادی بر معادلات امنیتی افغانستان و منطقه به‌جا نمی‌گذارد.

به گونۀ مثال در نشست سال گذشتۀ اجلاس شانگهای، نخست‌وزیر قزاقستان در دیدارش با داکتر عبدالله وعدۀ یک‌هزار بورسیۀ تحصیلی داد و مقامات ازبکستان هم بر اعمار پروژه‌های مشترک در عرصۀ خط ریل تأکید کردند. چنین دستاوردهایی که از برکات اجلاس سازمان همکاری‌های شانگهای بوده، بدون شک نشانگر اهمیت قابلِ توجه این سازمان منطقه‌یی است. تداوم حضور فعالانه و دیپلماسی پی‌گیر از طریق سازمان‌های منطقه‌یی و فرامنطقه‌یی، هرچند شاید یک‌شبه به صلح و امنیت و توسعۀ اقتصادی در کشور نینجامد، اما به هیچ وجه دالّ بر بیهوده‌گی آن‌ها نیست.

به این ترتیب، می‌توان گفت که سازمان شانگهای و سایر مکانیسم‌های همگرایانۀ منطقه‌یی و فرامنطقه‌یی با توجه به ضرورت کشور به حمایت‌های مختلف‌النوع کشورهای منطقه و جهان، از هر جهت برای کشورمان مفید و ارزنده است. با این حال، چنین حضوری بیش از هر متغیر دیگری، متأثر از نوع عملکرد دستگاه دیپلماسی کشور در قبال این سازوکارهای منطقه‌یی است. واضح است که حضور صرف و کلیشه‌یی در این نشست‌ها، هیچ گُلی بر سر وضعیت کنونی کشور و تقویت حمایت‌های منطقه‌یی و جهانی نخواهد زد. بلکه در مقابل، حضور مستمر و مثمر زمانی منتج به نتیجه خواهد شد که نماینده‌گان کشور با یک برنامۀ مشخص از پیش تعریف شده و مطالبات مشخص، حضوری فعال و قدرتمند از خود به نمایش بگذارند.

در این‌که سازمان همکاری‌های شانگهای، یکی از سازمان‌های منطقه‌یی قدرتمند در منطقه به شمار می‌آید، هیچ شکی نیست. با این حال، توقع دست یافتن به امنیت و صلحِ پایدار در یک بازۀ زمانی کوتاه‌مدت هم از چنین سازمانی، کاملاً غیرواقع‌بینانه است. هرچند نامِ این سازمان با قدرت‌های منطقه‌یی بزرگی چون چین و روسیه گره خورده است، اما این‌که بحران چندلایۀ امنیت افغانستان در چنین سازمانی به غایتی مطلوب برسد، شاید بسیار خوش‌بینانه باشد. با این وجود، دستگاه سیاست خارجی افغانستان علاوه بر این‌که می‌تواند از طریق این تریبون بار دیگر در راستای بهبود اوضاع امنیتی کشور و منطقه سود جوید، باید مکانیسم‌های متعددی برای تقویت مناسبات و مراودات در عرصه‌های مختلف با هریک از کشورهای عضو در این سازمان را هم زیرنظر داشته باشد.

حضور کشورهای مختلف در این سازمان از جمله تاجیکستان، ازبکستان، قرغیزستان، قزاقستان و … اگر نتواند نانِ صلح و امنیت را بر دسترخوان مردم افغانستان بگذارد که نمی‌تواند، اما بدون شک می‌تواند مقدمه‌یی برای جلب همکاری‌ها و حمایت‌های گسترده‌تر از جمله در عرصه‌های فرهنگی، تجاری، منابع انرژی و… به حساب آید. پس در نتیجه باید گفت که در شرایط کنونیِ کشورمان که شاید بیش از هر زمان دیگری از بحران امنیت رنج می‌بریم، شاید یکی از موثرترین اقدامات برای برون‌رفت از وضعیت کنونی، «امنیت‌زدایی» از سیاست خارجی و روابط دوجانبه و چندجانبۀ‌مان با کشورهای دوست باشد. آیۀ یأس خواندن و گله سر دادن از ناامنی، نه تنها دردی دوا نمی‌کند که حتا فرصت سخنِ سازنده گفتن در دیگر عرصه‌ها را هم از ما خواهد گرفت. در فرصت‌هایی به‌خصوص در اجلاس شانگهای وقتی می‌توان با کشورهایی چون قزاقستان دربارۀ بورسیه‌های تحصیلی بیشتر سخن گفت و با همسایه‌یی چون ازبکستان از مساعی مشترک برای زیرساخت‌های ترانسپورتی و انتقال انرژی دادخواهی کرد، به نظر می‌رسد که ناله کردنِ صرف از گرهی که به دست این کشورها نیست، امری بیهوده است.