اشاره: ایجاد کمیسیون ویژۀ اصلاحات انتخاباتی یکی از مواد درشت توافق‌نامۀ ایجاد حکومت وحدت ملی بود. رهبران حکومت تعهد سپرده بودند تا به‌خاطر از میان برداشتن زمینه‌های تقلب، زمینۀ اصلاحات در ساختار و نظام انتخاباتی افغانستان را به میان آورند. بعد از گذشت چند ماه کمیسیون ویژۀ اصلاحات انتخاباتی ایجاد شد و در مدت پنج‌ماه، دو بسته از پیشنهادات خود را به رهبران دولت سپرد و در اخیر ماه قوس رسماً به کار خود پایان داد.
برای بررسی این‌که رهبران حکومت چقدر به این پیشنهادات توجه کرده و راه‌های عملی آن را پی گرفته‌اند، گفت‌وگویی با صدیق‌الله توحیدی معاون این کمیسیون اصلاحات انتخاباتی انجام داده‌ایم که اینک می‌خوانید:

-بعد از آن‌که کمیسیون ویژۀ اصلاحات انتخاباتی دو بستۀ پیشنهادی خود را به رهبران دولت سپرد، رهبران دولت به این دو بستۀ پیشنهادی چقدر جامۀ عمل پوشاندند؟
نخستین گام عملی‌یی که دولت در پیوند به عملی ساختن بستۀ پیشنهادی کمیسیون ویژۀ اصلاحات انتخاباتی برداشت، در قدم اول، صدور فرامین تقنینی و دومین قدم هم ایجاد کمیتۀ گزینش بود که این کمیته ایجاد شد و کماکان به کارش ادامه می‌دهد و این کمیته فرصت معینی را اعلام کرد که از ۱۲ جدی تا ۲۲ همین ماه، درخواست کننده‌گانی که خواستار عضویت در رأس کمیسیون‌های انتخاباتی هستند و یا به عنوان اعضای این کمیسیون‌ها می‌خواهند توظیف شوند، تقاضانامه‌های خود را به این کمیته بسپارند. این کمیته به کار خود ادامه می‌دهد و تا اکنون هیچ نوع مانع برای کار این کمیته ایجاد نشده، با وجود اینکه شورای ملی هر دو فرمان رییس جمهور را در مغایرت کامل با قانون اساسی رد کردند.
-چرا هر دو اتاق پارلمان افغانستان فرمان رییس‌جمهور مبنی بر آوردن اصلاحات را رد کردند؟
چند عامل در این زمینه وجود داشت: اعضای کمیسیون‌های انتخاباتی کنونی با استفاده از موقعی که در اختیارشان قرار گرفته، در میان اعضای مجلس نماینده‌گان و مجلس سنا به حد کافی کمپاین کردند، حتا اطلاع دارم که دعوت‌هایی را از راه‌ها و آدرس‌های مختلف ترتیب و از اعضای پارلمان خواهش کرده اند تا فرمان تقنینی تشکیل و صلاحیت کمیسیون‌های انتخاباتی را رد کنند. از جانب دیگر، تلاش‌هایی در داخل پارلمان هم صورت گرفت که اگر این فرامین رد شود، برگزاری انتخابات پارلمانی به تعویق خواهد افتاد و اینان به عنوان وکلا حضور خواهند داشت.
مسألۀ سوم این است که سازمان تقلب در بیرون از حکومت و عده‌یی از افراد این سازمان که در درون حکومت هستند، به صورت طبیعی خواستار برگزاری انتخابات پارلمانی و شوراهای ولسوالی نیستند، چون اگر این انتخابات برگزار شود، زمینۀ برگزاری لویه جرگۀ قانون اساسی آماده خواهد شد و خواست سازمان تقلب این است تا یک‌سال دیگر هم در عدم برگزاری انتخابات بگذرد و اگر انتخابات برگزار می‌شود مشروعیت لازم نداشته باشد و بعد اینان به خیابان‌ها بریزند و خواستار برگزاری جرگۀ عنعنه‌یی شوند که برگزاری جرگۀ عنعنه‌یی پایان کار حکومت وحدت ملی خواهد بود و رسیدن به قدرت همان افرادی که در سیزده سال گذشته حکومت کردند.
-به تازه‌گی یوسف نورستانی رییس کمیسیون انتخابات اعلام کرده که آنان مصمم هستند تا انتخابات عاری از تقلب برگزار کنند و تقویم انتخاباتی را نیز در هفتۀ پیش‌رو اعلام نمایند. رییس کمیسیون انتخابات از رهبران دولت خواسته تا بودیجۀ برگزاری انتخابات پارلمانی و شوراهای ولسوالی را از منابع داخلی فراهم سازند، این گفته‌های آقای نورستانی را چگونه می‌بیند؟
در نخست، بدون آوردن اصلاحات در ساختارهای انتخاباتی و عملیات انتخاباتی، هیچ کشور کمک‌کننده آماده نخواهد بود یک روپیه هم برای برگزاری انتخابات پارلمانی و شوراهای ولسوالی هزینه کند. در مدت زمانی که در کمیسیون ویژۀ اصلاحات انتخاباتی کار می‌کردیم تماس‌های مستقیمی که با منابع بین‌المللی داشتیم، هم سازمان ملل متحد و هم کشورهای کمک‌کننده به افغانستان بدون اصلاحات و بدون برکناری آقای یوسف نورستانی و دوستانش از کمیسیون‌ انتخابات و کمیسیون شکایات انتخاباتی حاضر نیستند تا انتخابات افغانستان را تمویل کنند؛ از سوی دیگر، خود دولت افغانستان توان تمویل بودیجۀ هنگفت انتخابات را ندارد.
مسأله دوم این است که متأسفانه یوسف نورستانی با کمیشنران کمیسیون انتخابات و هم‌چنان کمیسیون شکایات انتخاباتی فقط به خاطر این‌که به کارشان ادامه دهند، حاضر هستند تا بار دیگر انتخابات را به بحران ببرند.
از سویی هم، حکومت با مشکل حقوقی مواجه است، قوۀ مقننه هم با مشکل حقوقی مواجه شود، نمی‌دانم دلیل خاصی که اینان (اعضای کمیسیون‌های انتخاباتی) مبنی بر ادامۀ کار خود دارند چیست؟ و دوم این که آیا می‌توان مسوولیت بزرگِ به بحران رفتن افغانستان را به عهده گرفت که اعضای فعلی کمیسیون‌های انتخاباتی این کار را می‌کنند.
باورم این است که پروسۀ اصلاحات انتخاباتی آغاز شده و نه شورای ملی کنونی که تاریخ آن گذشته، صلاحیت رد فرامین تقنینی را داشتند و نه هم هیچ‌کسی می‌تواند مانع اصلاحات در ساختارهای انتخاباتی و مانع اصلاحات در نظام انتخاباتی افغانستان شود؛ اگر موانع بزرگ ایجاد کنند به معنی پایان حکومت داکتر غنی و داکتر عبدالله خواهد بود. به یقین رییس جمهور و رییس اجرایی حاضر نیستند که حکومت شان به این زودی پایان پیدا کند.
-در مدت زمانی‌که به عنوان معاون کمیسیون ویژۀ اصلاحات انتخاباتی کار کردید و پیشنهاداتی را برای اصلاح نظام انتخاباتی افغانستان ترتیب نمودید، دریافت شما چه بوده، آیا رهبران حکومت وحدت ملی تعهد واقعی برای آوردن اصلاحات دارند و یاخیر؟
یک نمونۀ کوچک را می‌خواهم اشاره کنم: روزی که فرمان تقنینی رییس جمهور از طرف مجلس نماینده‌گان رد شد، اعضای کمیسیون ویژۀ اصلاحات انتخاباتی را رییس جمهور دعوت کرد و اطمینان داد و گفت، پیشنهاداتی را که شما دادید تعقیب می‌کنیم در حالی که داکتر عبدالله رییس اجرایی حکومت هم حضور داشت و بعد از دیدار با ما اعضای کمیتۀ گزینش را پذیرفت و با صراحت به آنان گفت که شما به کارتان ادامه دهید و هیچ‌کسی حق مداخله و اعمال نفوذ در کارهای‌تان را ندارد.
این کار به این معنا است که حکومت متعهد به آوردن اصلاحات در نظام انتخاباتی افغانستان است و آن هم به این دلیل که ادامۀ کار این حکومت بستگی به برگزاری انتخابات پارلمانی، شوراهای ولسوالی و اصلاحات در ساختارهای انتخاباتی دارد.
-نتیجۀ کار کمیتۀ گزینش چقدر آرزومندی‌ها را برای برگزاری انتخابات شفاف خلق خواهد کرد تا این‌که مردم دوباره اعتماد کنند و پای صندوق‌های رأی بروند؟
مردم هر زمانی‌که دیدند چهره‌هایی که دیگر مورد اعتمادشان نیست و افرادی که نتوانستند انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۴ را درست مدیریت کنند و کسانی که یک سرشان در کمیسیون انتخابات و سرِ دیگرشان در ارگ ریاست جمهوری نزد رییس جمهور کرزی بود، اینان در سطح مدیریت عملیات انتخاباتی نباشند، مردم خود به خود اعتماد می‌کنند و پای صندوق‌های رأی می‌روند و اگر همین آش و همین کاسه‌ باشد، به یقین مردم پای صندوق‌های رأی نخواهند رفت و یا هم انتخابات مجلس نماینده‌گان و شوراهای ولسوالی برگزار نخواهد شد؛ اگر احیاناً برگزار هم شود هیچ شهروندی پای صندوق رأی نخواهند رفت و انتخابات از مشروعیت لازم برخوردار نخواهد بود.
-آیا دولت توانایی برگزاری انتخابات پارلمانی و شوراهای ولسوالی را در بین تابستان و خزان سال آینده دارد؟
این مدت، فرصت زیادی هم است که چندماه را در بر می‌گیرد تا آماده‌گی‌های لازم برای برگزاری انتخابات گرفته شود، کمیسیون انتخابات شش ماه پیش از برگزاری هر انتخاباتی باید آماده‌گی‌های خود را آغاز و تقویم انتخاباتی را اعلام کند؛ تا تابستان و خزان سال آینده فرصت خوبی است تا دولت افغانستان زمینۀ برگزاری انتخابات را مساعد سازد؛ بدون انتخابات وضعیت افغانستان کاملاً به بحران می‌رود، نه قوۀ مقننه مشروعیت لازم می‌داشته باشد که ندارد و هم‌چنان خود حکومت نیز با مشکلات جدی حقوقی مواجه‌است، توافق‌نامه‌یی که بین داکتر غنی و داکتر عبدالله صورت گرفته دو سال را طی کرده، به این معنا که بعد از دو سال باید لویه جرگۀ قانون اساسی برگزار گردد و لویه جرگۀ قانون اساسی بدون برگزاری انتخابات پارلمانی و شوراهای ولسوالی مطابق به قانون نخواهد بود.
– در اخیر این گفت‌و گو اگر پیشنهادات و پیام‌تان را به رهبران حکومت وحدت ملی بگویید؟
پیام نخستم به نماینده‌گانی است که در هر دو اتاق پارلمان به فرمان اصلاحات رأی رد دادند، باید بدانند که مُهر نه گفتن به اصلاحات در پیشانی‌شان خورده است، نماینده‌گان این ریسک کلان را زمانی متوجه می‌شوند که یک‌بار دیگر خود نامزد شورای ملی افغانستان کنند.
اما از رییس جمهور و رییس اجرایی حکومت وحدت ملی به عنوان اعضای سابق کمیسیون ویژۀ اصلاحات انتخاباتی تقاضای ما این است که این کمیسیون در مدت پنج‌ماه بدون در نظرداشت روزهای رخصتی و بدون در نظرداشت خدمات لوژستیکی تلاش ورزید تا نظام‌های مختلف انتخاباتی را مورد مطالعه قرار دهد و هم‌چنان در زمینۀ جرم‌انگاری و کسانی که تقلب انتخاباتی را مرتکب می‌شوند، میکانیسم قانونی و لازم را پیشنهاد کرده‌، بحث ایجاد محکمۀ اختصاصی انتخاباتی و مجازات کسانی که مرتکب جرایم انتخاباتی می‌شوند، اصلاح در ساختارهای انتخاباتی و تمامی این موارد با کار مستمر و نفس‌گیر انجام شده‌است، اگر رهبران افغانستان در تطبیق این پیشنهادات تعلل می‌کنند در حقیقت، جفای بزرگی را در حق مردم و پروسۀ انتخابات افغانستان می‌کنند، تقاضای ما این است که هر چه زودتر پیشنهادات را به منصۀ اجرا بگذارند و به آن عده افرادی که با استفاده از دامن زدن به احساسات سیاسی، قومی و زبانی می‌خواهند مانع اصلاحات شوند، گوش فرا ندهند و سعی کنند نهادهای دموکراتیک نظیر کمیسیون انتخابات و کمیسیون شکایات انتخاباتی به عنوان نهادهای معتبر شناخته شوند و این اعتبار زمانی به دست می‌آید که اصلاحات لازم در ساختارهای انتخاباتی و نظام انتخاباتی افغانستان رونما شود.

-ممنون از این که فرصت گذاشتید.
از شما هم.