اگر زمام‌داران افغانستان به معضل خط دیورند خاتمه ندهند، «امکان تکه‌تکه شدن افغانستان» و در آخر «تجزیه کشور» وجود دارد.
در همایشی که روز پنجشنبه با حضور صدهاتن از دانشجویان و استادان دانشگاه در پیوند به معضل خط دیورند در کابل برگزار شده بود، رهبر حزب کنگره ملی افغانستان با بیان این مطلب گفت: تا زمانی‌که سرنوشت دیورند یک‌طرفه نشود، افغانستان روی ثبات و آرامش را نخواهد دید.
در این همایش کلان علمی و اکادمیک، پژوهشگران تاریخ معضل خط دیورند را ساخته‌گی خوانده و گفته اند که زمام‌داران پیشین افغانستان این خط را به رسمیت شناخته‌اند و اگر دولت کنونی اسنادی ندارد، باید خط دیورند را به رسمیت بشناسد.
غلام‌محمد محمدی پژوهشگر تاریخ می‌گوید که خط دیورند ۶۰ سال می‌شود میان افغانستان و پاکستان معضل ایجاد کرده و این «خط سرطانی» آینده افغانستان  را در هاله از ابهام قرار داده است.
آقای محمدی گفت که زمام‌داران پیشین افغانستان، برای کسب و حفظ قدرت‌شان، این خط را به رسمیت شناخته اند و ادعای مرزی افغانستان در این خصوص کاملاً بی‌اساس و بی‌پایه است.
این پژوهشگر تاریخ ضمن این‌که تاریخ معاصر افغانستان را «سراسر جعل» خواند، گفت که برخی‌ها ادعا می‌کنند، خط دیورند بالای زمام‌داران پیشین کشور تحمیل شده، در حالی که به گفته او، عبدالرحمان خان بارها گفته که او خود برای بیرون رفت از چالش‌ها این خط را به عنوان مرز میان افغانستان و پاکستان پذیرفته است.
او گفت که عبدالرحمان خان به انگلیس‌ها نامه فرستاده و از آن‌ها خواسته بود که بیایید خط مرزی میان افغانستان و پاکستان (هند بریتانیا) را مشخص سازید، زیرا سرحدات شمالی و غربی افغانستان مشخص شده و باید سرحد جنوب- شرقی کشور نیز مشخص گردد.
آقای محمدی تصریح کرد: «هیچ‌گونه تحمیلی در زمینه به رسمیت‌شناختن خط دیورند در کار نبوده، چون عبدالرحمان خان در اوج قدرتش این خط را به رسمیت شناخته است؛ ادعاهای دولت افغانستان در این زمینه کاملاً واهی و بی‌اساس است.»
این آگاه تاریخ افغانستان اضافه کرد، عبدالرحمان خان در زمان قدرتش به مردمان آن‌سوی سرحد نامه فرستاد و به آن‌ها خاطر نشان کرده بود که من این خط را به رسمیت شناخته‌ام و تصمیمم کاملاً قطعی و نهایی می‌باشد.
محمدی گفت: «با وجود همه اسناد و شواهدی که وجود دارد، طفلانه است که این خط را به رسمیت نشاسیم.»
این تاریخ‌نگار افغانستان با ذکر اسناد و شواهد موثق گفت که زمام‌داران کشور پس از عبدالرحمان خان (حبیب‌الله خان، امان الله خان، نادرشاه، ظاهرشاه) این خط را به رسمیت شناخته‌اند.
به گفته او، امان الله خان این خط را بین‌المللی ساخت و نادرشاه در نامه به انگلیس‌ها گفت که من افتخار می‌کنم در مورد خط دیورند همانند شما فکر می‌کنم.
غلام محمد محمدی با بیان این‌که «داوودخان عامل تباهی افغانستان است»، گفت که او با اندیشه‌های پشتونستان‌خواهی‌یی‌که داشت دیورند را به رسمیت نشناخت و زمینه مداخلات بعدی پاکستان را در افغانستان فراهم کرد.
به گفته محمدی، خط دیورند جز تباهی و بربادی افغانستان هیچ سودی به دنبال ندارد و باید هرچه زودتر این خط بسته شود.
او خاطرنشان ساخت: خط دیورند هیچ‎گونه ارزش تاریخی برای افغانستان ندارد و تباهی‌آفرین است.
او با اشاره به مداخلات ارتش و استخبارات پاکستان در افغانستان گفت: «افغانستان هم در امور پاکستان مداخله می‌کند، افغانستان هم آی‌آس‌آی دارد! آی‌اس‌آی افغانستان وزارت سرحدات است، پول‌های اوپراتیفی به وزارت سرحدات برای مداخله در امور قبایل سپرده می‌شود، به خاطر چه این کار باید صورت گیرد؟»
به گفته این پژوهشگر تاریخ، به جز هندوستان، هیچ کشور دیگری از موضع افغانستان در خصوص خط دیورند دفاع نمی‌کند.
در این حال، عبدالحفیظ منصور رییس کمیسیون تفتیش مرکزی مجلس نماینده‌گان در این همایش گفت که در حال حاضر ارگ‌نشینان برای حفظ و تداوم قدرت‌شان معضل تاریخی دیورند را داغ کرده‌اند.
او می‌گوید که معضل خط دیورند بیش از آنکه گره خورده در خواست‌های مردم باشد، ریشه منطقه‌یی و جهانی دارد.
آقای منصور با اشاره به این‌که مردمان آن‌سوی دیورند به هیچ صورت خواستار پیوستن به افغانستان نیستند، گفت: «حاکمیت ملی» مشروعیت خود را از رضایت شهروندان و  پاسخ‌گویی نظام در برابر آن‌ها کسب می‌کند، جای تأسف است که ما در حال حاضر ادعا کنیم، خواست‌ها و نیازهای مردمان آن‌سوی دیورند را برآورده می‌سازیم.
این عضو مجلس تصریح کرد: بربنیاد این تحلیل، زمام‌داران ما در قرن ۱۷ و ۱۸ به سر می‌برند.
او اضافه کرد: به دلیل این که «خط دیورند پول‎‌آور و قدرت‌آور است»، برخی از مقام‌های دولتی آنرا جدی می‌گیرند و از آن بهره می‌جویند؛ پول آور به این معناست که وزارت سرحدات و قبایل عملاً از سوی برخی کشورها تمویل می‌شود، پول‌های باد آورده را دریافت می‌کند.
رییس کمیسیون تفتیش مرکزی مجلس معتقد است که شرایط کنونی فرصت مناسبی برای حل این معضل نیست و باید هشت سال پیش ما معضل دیورند را یک‌طرفه می‌کردیم؛ هنگامی که مشرف گفته بود: سرحد را سیم خاردار می‌گیرم؛ ما باید چنین کاری را می‌کردیم.
عبدالحفیظ منصور تصریح کرد: این زخم‌خونین باید در یک فرصت مناسب یک طرفه شود، در شرایطی که خارجی‍‌‌ها افغانستان را ترک می‌کنند، نمی‌توانیم این مساله را حل کنیم.
همچنان داکتر لطیف نظری استاد دانشگاه در این مراسم گفت که تمامی سرحدات افغانستان تحت تاثیر استعمار مشخص شده، اما چرا تنها ما در مورد خط دیورند یا مرز جنوب و شرقی مان، دچار مشکل هستیم؟
او افزود: اگر مسایل قومی مطرح باشد، باید ما در سرحدات شمالی و غربی مان هم چنین مشکلی را می‌داشتیم.
داکتر نظری با ذکر برخی مداخلات پاکستان در امور افغانستان گفت: « اگر ما بتوانیم در برابر مداخلات پاکستان جغرافیای کنونی‌مان را حفظ کنیم، هنر کرده‌ایم.»
به گفته آقای نظری، پاکستان به ختم معضل دیورند و به رسمیت شناختن آن از سوی افغانستان اکتفا نمی‌کند؛ عمق استراتژیک پاکستان هندوکش است.
این استاد دانشگاه با برشمردن برخی راه‌حل‌ها گفت که برای ختم خط چالش‌آفرین دیورند، باید یک همه‌پرسی انجام دهیم و سپس در خصوص این خط تصمیم گیری کنیم.
درعین حال، او گفت که یک سرویی که در سال ۱۹۴۷صورت گرفته بود، پاکستانی‌های قبایل واضح گفتند که نمی‌خواهند شامل خاک افغانستان شوند.
او اضافه کرد: «باشنده‌گان آن سوی دیورند افغان بودن را عار می‌دانند.»
داکتر لطیف پدرام رهبر کنگره ملی و نماینده مجلس سخنران دیگر این محفل بود.
آقای پدرام در حضور صدهاتن از دانشجویان گفت: هنگامی که من برای نخستین‌بار موضوع به رسمیت شناختن خط دیورند و نقطه پایان بخشیدن به این معضل را، از جمله برنامه‌های اصلی در مبارزات انتخاباتی‌ام اعلان می‌کردم، در آن زمان برخی‌ها این را «خیانت ملی» قلمداد می‌کردند. اما آقای پدرام گفت که حالا خوش‌بختانه این بت شکسته است.
داکتر پدرام با اشاره به اظهارات عبدلحفیظ منصور که شرایط کنونی را برای حل معضل دیورند مساعد ندانست، گفت: اگر ما منتظر روزی باشیم که نفوس کشورمان ۴۰۰ میلیون شود و صاحب سلاح اتومی گردیم و آنگاه خط دیورند را به سود خود خاتمه دهیم، این خیال باطل است، چرا پاکستانی‌ها ما را نمی‌گذارند به چنین موقعیتی برسیم.
حکومت افغانستان همواره گفته که پایان بخشیدن به معضل دیورند از صلاحیت آن‌ها نیست و در این خصوص مردم افغانستان باید تصمیم بگیرند.
اما رهبر کنگره ملی خطاب به مقام‌های ارگ و وزارت خارجه گفت: مردم افغانستان که از متن این معاهده آگاهی ندارند، شما اگر اسنادی در اختیار دارید، باید آنرا بامردم شریک سازید، ما که تاکنون کدام اسنادی را ندیده‌ایم. اگر اسنادی هست که باید کاپی آنرا در اختیار مردم قرار دهید.
او تصریح کرد: «با توهمات نمی‌توانیم این معضل را حل کنیم.»
این عضو مجلس افزود: امکان‌ناپذیر است که افغانستان بدون یک‌طرفه کردن خط دیورند، به ثبات و آرامش لازم برسد؛ هر آدم عاقلی می‌داند که ما نمی‌توانیم پاکستان را اشغال کنیم.
داکتر پدرام با اشاره به تجزیه برخی کشورها هشدار داد که اگر معضل دیورند حل نشود، امکان تکه‌تکه‌شدن افغانستان و در آخر نابودی کشور وجود دارد.
در آخر استاد سیف‌الدین سیحون در خصوص معضل دیورند به سخنرانی پرداخت. استاد سیحون گفت که زمام‌داران افغانستان در این مورد به شیوه قرن ۱۲- ۱۳ فکر می‌کنند.