بخش نخست/

انسان، با مرگ زنده‌گی می‌کند، ولی به عللی چند از آن غافل است. البته بسیاری از مردم گرفتار غفلت مطلق نیستند، وگرنه اهل شقاوت و بدبختی ابدی می‌شدند؛ اما دنیا به ظواهر و زینت‌ها و آرایه‌های زیبا و فریبنده‌اش واقعاً دارالغرور است و اجازه نمی‌دهد که انسان همواره دایم‌الذکر باشد و به یاد خدا به عنوان هدف و فلسفۀ حقیقیِ این زنده‌گی بیافتد. اصولاً این‌که خداوند می‌فرماید: خدا را بسیار یاد کنید، به این معناست که همه چیز را می‌بایست جلوۀ خدا و نشانه‌یی از نشانه‌های او دانست و بر اساس همین لازم است مرگ را به عنوان نشانه‌یی از رجعت و بازگشت به او در نظر داشت و در جلوی چشم قرار داد.

دنیا؛ گذرگاه و نه قرارگاه
خداوند به اشکال گوناگون به مردم هشدارباش و انذار می‌دهد که دنیا جای ماندن و قرار نیست، بلکه پلی است که انسان می‌بایست از آن بگذرد و حیات دو روزۀ دنیا را برای آخرت همیشه‌گی توشۀ راه قرار دهد. مرگ هشداری است به این‌که دنیا و انسان بیهوده آفریده نشده است و پس هر چیزی، ملکوت و باطنی است که بیانگر هدف نهاییِ آن است.
اما بسیاری از مردم اهل غفلت هستند. از ویژه‌گی‌های اهل غفلت آن است که چشم دارند ولی نمی‌بینند، گوش دارند ولی نمی‌شنوند، قلب دارند ولی درک و فهم نداشته و حق‌وباطل را از هم باز نمی‌شناسند. اینان همانند چهارپایان، تنها می‌خورند و می‌خوابند و سرشار از شهوات هستند و بلکه بدتر از آنان هستند؛ زیرا همۀ منابع و ابزارهای شناختی و ادراکی را دارند ولی هیچ بهره‌یی از آن نمی‌برند. پس می‌بایست آنان را پست‌تر از جانوران در ردۀ جامدات قرار داد که سنگ خارا است، بلکه از آن‌هم پست‌تر هستند که از سنگ خارا آب برمی‌آید ولی از ایشان هیچ نشانه‌یی از نرمی و انعطاف در برابر عظمت خداوند دیده نمی‌شود. پس اینان همان اهل غفلت واقعی هستند که هیچ ذکر نداشته و هرگز یاد خدا و هدف و فلسفۀ آفرینش به دل های آن‌ها نمی‌آید. (اعراف، آیه ۱۷۹)

اهل ذکر؛ ذاکر مرگ
اهل ذکر نه تنها اهل غفلت نیستند، بلکه اهل حضورند و همواره خداوند را در محضر خویش دارند با هر نشانه‌یی به ملکوت و باطنِ آن می‌نگرند و خدا را به یاد می‌آورند و در ورای هر چیزی حتا زیبایی‌های طبیعت و آرایه‌های شهوت‌انگیز و اشتهاآور آن، چکاد قلۀ انسانیت یعنی خدایی و ربانی شدن را می‌بینند و در پیِ آن می‌روند.
از این رو اهل ذکر، اهل یاد مرگ هستند و هر روز که سر از خواب برمی‌دارند می‌گویند: خدا را ستایش و سپاس که پس از میراندنم مرا زنده و احیا کرد، چرا که النوم اخ الموت/ خواب برادر مرگ است.