بخش پنجم/

اکثر مطالعاتِ به‌عمل آمده در زمینۀ “سیاست جهان” یا “سیاست بین‌الملل” در واقع مطالعۀ سیاستِ خارجی بوده و هستۀ اصلی این مطالعات به توضیح منافع، اقدامات و عناصر قدرت دولت‌های بزرگ پرداخته است. از کجا، اگر چنین جایی وجود داشته باشد، سیاست خارجی به سیاست بین‌الملل مبدل می‌شود؟
تمایز میان اصطلاحات مزبور ممکن است بیش از این‌که واقعی باشد، در سطح دانشگاهی مطرح گردد، اما این تمایز به طور کلی به تفاوت میان هدف‌ها و اقدامات (تصمیمات و خط مشی‌های) یک دولت یا دولت‌ها، واکنش‌های متقابل میان دو یا چند دولت ارتباط پیدا می‌کند. دانش‌پژوهی که در تحلیل خود به اقدامات یک دولت در قبال محیط خارج و شرایط معمولاً داخلی موثر در تعیین اقدامات مزبور می‌پردازد، اساساً به سیاست خارجی توجه دارد. اما شخصی که آن اقدامات را فقط به منزلۀ جنبه‌یی از الگوی اقدامات یک دولت و واکنش‌ها یا پاسخ‌های دیگران می‌پندارد، به سیاست بین‌الملل یا روندهای کنش متقابل دو یا چند دولت می‌نگرد.
اصطلاح روابط بین‌الملل به صورت متمایز از سیاست بین‌الملل و سیاست خارجی، می‌تواند به همۀ شکل‌های دولتی و غیردولتی کنش متقابل اعضای جوامع مختلف اطلاق ‌شود.
مطالعۀ روابط بین‌الملل دربرگیرندۀ تحلیل سیاست‌های خارجی یا روندهای سیاسی میان ملت‌ها نیز هست، هرچند به علت توجه به همۀ جنبه‌های روابط میان جوامع مختلف، مطالعۀ مربوط به اتحادیه‌های بین المللی کارگری، صلیب سرخ بین‌المللی، جهانگردی، تجارت بین‌الملل، حمل و نقل، ارتباطات و گسترش اخلاق و ارزش‌های بین‌المللی را هم شامل می‌گردد. دانش‌پژوهان سیاست بین‌المللی توجهی به این روابط یا پدیده‌ها ندارند مگر آن‌جایی که با هدف‌های رسمی حکومت ارتباط پیدا می‌کنند یا توسط حکومت‌ها به عنوان وسایل کمک به حصول هدف‌های نظامی یا سیاسی به کار گر فته شوند. یک مسابقۀ بین‌المللی فوتبال، رابطه‌یی بین‌المللی یا فرا ملی است. کنگرۀ جهانی انجمن بین‌المللی علوم سیاسی نیز چنین است، اما دانش‌پژوهان سیاست بین‌الملل تنها زمانی به این وقایع توجه می‌کنند که اثری مستقیم و معقولی بر روابط بین‌الدولی داشته باشند. حد فاصل این دو هرگز به طور کامل روشن نیست. «دیپلماسی پینگ پنگ» بدان سبب جلب توجه کرد که وسیلۀ جدیدی برای برقراری پیوندهای دیپلماتیک مهم‌تر میان چین و ایالات متحده شمرده می‌شد. در حالی که یک مسابقۀ معمولی پینگ پنگ میان آسترالیا و زلاند نو ارزش اشاره هم ندارد. هم‌چنین دانش‌پژوه روابط بین‌الملل به همۀ جنبه‌های تجارت بین‌الملل توجه، دارد در حالی که در سیاست بین‌الملل، به تجارت بین‌الملل تنها تا آن‌جا توجه می‌شود که حکومت‌ها تحدید و تشویق‌ها یا مجازت‌های اقتصادی را برای مقاصد سیاسی به کار می‌گیرند. مثلاٌ هنگامی که قول می‌دهند در مقابل حق ایجاد یک پایگاه نظامی در کشوری دیگر، تعرفه‌های گمرکی را برای آن کشور پایین آورند.