بخش دوم و پایانی/

در افراد مختلف از لحاظ سرشتی دو نوع وضعیتِ خواب و بیداری داریم که دو سرِ یک طیف هستند و اغلب افراد حد وسط این طیف قرار دارند. برخی افراد حدود ساعت ۱۰ شب می‌خوابند و صبح زود بلند می‌شوند و سرحال هستند. این افراد اشتهای خوبی برای خوردن صبحانه دارند. برخی افراد دیر می‌خوابند (ساعت ۱۲) و صبح زود نمی‌توانند از خواب بیدار شوند. بعد از برخاستن هم احساس کسالت می‌کنند و اشتهای چندانی به خوردن صبحانه ندارند. بسیاری از مردمِ جامعه حد وسط این دو هستند. نوجوان‌ها و جوان‌ها بیش‌تر از دستۀ دوم هستند. اما با افزایش سن، افراد به سمت سحرخیزی تمایل پیدا می‌کنند. این موضوع زمینه‌های سرشتی و ارثی دارد و تغییر این روال با تلاش و تمرین چندان موثر نیست و با رعایت برخی نکات از جمله بهداشت خواب، می‌توان مشکلات ناشی از آن را تعدیل کرد و باید فرد تا حدی این موضوع را تعدیل کند و با آن کنار بیاید.
کسانی که دیر از خواب بلند می‌شوند، نباید خود را مرتب سرزنش کنند که تنبل هستند؛ زیرا همان‌طور که گفتیم، این موضوع سرشتی است و نباید با تصور تنبل بودن، خود را سرزنش کرد و با مقایسۀ خود با سحرخیزان، دچار افسرده‌گی شد. آن‌ها می‌توانند به نحوی زنده‌گی خود را برنامه‌ریزی کنند که مشکلات‌شان کم‌تر شود. البته شغل‌شان نیز باید با این موضوع هماهنگ باشد.

آیا کم‌خوابی یا پُرخوابی می‌تواند علامت بیماری باشد؟
کسانی که کم‌تر از ۶ ساعت یا بیش‌تر از ۹ ساعت می‌خوابند، ممکن است بیمار باشند و باید تحت بررسی قرار بگیرند و لازم است برای رفع مشکل‌شان به پزشک مراجعه کنند. اما بسیاری افراد به کم‌خوابی عادت دارند و می‌گویند وقتی کم‌تر می‌خوابند سرحال‌تر اند! درست است. بدن یکی، دو ساعت کم‌خوابی را تحمل می‌کند. این افراد اگر برای چند روز متوالی به برنامۀ خواب‌شان دقت کنند، می‌بینند بعد از ۴- ۳ روز کم‌خوابی به صورت جدی نیاز به خواب اضافه پیدا می‌کنند. معمولاً یا یک خواب و استراحتِ میانه‌روز می‌کنند یا آخر هفته‌ها بیشتر می‌خوابند تا کمبود خواب طی هفته جبران شود. نکتۀ جالب این‌که افرادی که کم‌تر می‌خوابند، آن روز احساس شادابی کاذبی دارند. همین شادابی گاهی فرد را به اشتباه می‌اندازد که می‌تواند کم‌خوابی را تبدیل به عادت کند، اما بدون شک این کار به ضررِ او تمام خواهد شد.

به افرادی که به دلایل مختلف مجبور اند شب‌ها بیدار بمانند و روزها هم خواب خوبی را تجربه نمی‌کنند، چه توصیه‌یی می‌توان کرد؟
برخی افراد شیفت‌کار هستند و تا۸۰ درصد آن‌ها ممکن است مشکلات خواب را تجربه کنند. مشکلاتی که در شیفت‌کاران علامت جدی محسوب می‌شود، بروز اختلال خواب در شب‌هایی است که شب‌کار نیستند. این افراد برای خواب به مصرف تابلت خواب نیاز پیدا می‌کنند و رفتار و برخوردشان با اطرافیان دچار مشکل می‌شود، تحریک‌پذیرتر اند و تغییر خلق پیدا می‌کنند. این افراد در صورتی که به این مشکلات برخوردند، برای رفع مشکل باید برنامۀ کاری یا حتا شغل خود را تغییر دهند.

منبع: www.salamat.ir