از پنجم اسفند/حوت که از آن به ‌نام اسفند‌گان و یا به عبارتی، روز عشق آریاییان یاد شده است، در کابل گرامی‌داشت شد.
در محفلی که انستیوت مطالعات استراتژیک افغانستان به همین مناسبت برگزار کرده بود، در آن شماری از فرهنگیان، استادان دانشگاه و روزنامه‌نگاران اشتراک کرده بودند.
برگزارکننده‌گان این محفل می‌گویند که آنان با برگزاری این مراسم می‌کوشند تا فرهنگ مهرورزی و زنده‌گی انسان دوستانه را بیشتر ترویج کنند.
مسوولان در انستیوت مطالعات استراتژیک افغانستان هم‌چنان می‌گویند که هدف دیگر محفل گرامی‌داشت از جشن اسفند‌گان، زنده نگه‌داشتن فرهنگ‌ و داشته‌های فرهنگی افغانستان است.
به باور آنان، این‌کار سبب ایجاد بستر هم‌دگرپذیری، زیبااندیشیدن، زیبا دیدن و پایین آمدن خشونت‌باوری در میان شهروندان خواهد شد.
مارال طاهری، نویسنده و یکی از سخنرانان این محفل گفت که در فرهنگ گذشتۀ سرزمین ما، جایگاه زنان به شکل بایسته بوده و زنان در بخش‌های مختلف، مدیریت کارهای اجتماعی و سیاسی را به دست داشتند.
بانو طاهری با اشاره به زمانی که تاریخ‌نگاران از آن به عنوان «مادرمداری» و «مادرشاهی» یاد کرده‌اند، گفت: در ابتدا، رسم چنین بود که نسل خانواده به مادر تکیه می‌کرد و پدر منزلت عرضی و ناچیز داشت در جوامع زن‌مدار، زنان به دلیل مسوولیت‌های بیشتری را که به عهده داشتند و سازمان دهنده‌گان اصلی چرخۀ تولیدی خانواده و اجتماع به‌شمار می‌رفتند، از اهمیت زیادی برخوردار بودند.
شماری از فعالان حقوق زن در بخش ویژۀ این محفل که به بررسی «جایگاه زنان از زمان آریانای کهن تا افغانستان»، اختصاص بافته بود، بیان داشتند که حضور و نفوذ اجتماعی و سیاسی زنان با گذشت تاریخ، سیر نزولی خود را پیموده و در بسا موارد خود زنان عامل اصلی این عقب‌گرد بوده‌اند.
دکتر صحرا کریمی، فلم‌ساز و فعال حقوق زنان گفت: “وقتی از شرایط و جایگاه زنان از آریانای کهن تا افغانستان امروز صحبت می‌کنیم، به گونۀ واضح می‌بینیم که موقعیت، جایگاه و سیر زنده‌گی، سرنوشت اجتماعی، سیاسی و اقتصادی زنان سیر نزولی داشته است.”
بانو کریمی با اشاره به روایت‌های تاریخی و اسطوره‌یی در پیوند به موقعیت و جایگاه زنان، اظهار داشت: انسان هر قدر که از استفادۀ زمین دور شد و به عقلانیت و تکنالوژی نزدیک و آشنا شد و به نحوی هوش‌مند و زرنگ شد، دست به محدود کردن حقوق زنان زدند.
به باور او، عدم شناخت زنان از خود و توانایی‌های‌شان سبب شده تا جایگاه زنان سیر
جشن اسفند‌گان یا سپندارمذگان که از آن به‌نام جشن مژده‌گیران نیز یاد می‌شود، یکی از جشن‌های باستانی فارسی‌زبانان است که در روز ۵ اسفند/حوت برپا داشته می‌شد.
ابوریحان بیرونی، در «آثارالباقیه» آورده است که ایرانیان باستان، روز پنجم اسفند را روز بزرگ‌داشت زن و زمین می‌دانستند.
به باور پژوهش‌گران، واژۀ فارسی «اسفند» (اسپند) در زبان فارسی امروز، از واژۀ پهلوی «سپندارمت-Spandarmat» و اوستایی «سپِنتَه آرمَئی تی-SpentaArmaiti» بر گرفته شده است. روز پنجم هر ماه و ماهِ دوازدهم هر سال، «اسفند» یا «سپَندارمَذ» نام دارد. این واژه که در اوستایی «سْپِنـْتـَه آرَمَئیتی» آمده، نام چهارمین امشاسپند است، از دو بخش «سپِنتَه» یا «سپند» به معنای پاک و مقدس و «آرَمَئیتی» به معنای فروتنی و بردباری تشکیل شده است و معنای این دو با هم، فروتنیِ پاک و مقدس است. این واژه در پهلوی «سپندارمت» و در فارسی «سپندارمذ» و «اسفندارمذ» و «اسفند» شده‌ است.
در روایت‌های تاریخی و اسطوره‌یی از ماه حوت به عنوان «ماه زنان» نیز یاد شده و به همین مناسبت از پنجم حوت، به‌نام روز جشن زنان یاد شده است. زنان و مردان، از بهر گرامی‌داشتِ این روز و ایجاد زمینه‌های هم‌دگرپذیری و مهرورزی تحفه تقسیم می‌کردند.
این جشن مردمی و باستانی با گذشت زمان و آمدن تحولات بی‌شمار در افغانستان، به فراموشی سپرده شد. اما در سال‌های پسین هفته‌نامۀ «نوروز» چاپ کابل، بحث گرامی‌داشت از این روز را مطرح کرد.
کارگزاران این هفته‌نامه، این روز را که به عنوان روزِ عشق آریاییان نیز معروف است، به جای روز عاشقان یا ولنتاین که در چند سال‌ اخیر در میان جوانان بیشتر شایع شده، مطرح کرده بودند. این پیشنهاد با استقبال فرهنگیان روبه‌رو شد که گاهی با برگزاری محافل از آن گرامی‌داشت می‌کنند.
بخش‌های دیگر محفل گرامی‌داشت از اسفندگان در انستیوت مطالعات استراتژیک افغانستان ویژۀ شعرخوانی، شاهنامه‌خوانی، موسیقی و پخش آش اسفندی و بولانی بود که با غروب آفتاب کابل به پایان رسید.