«احمدشاه مسعود شهید راهِ صلح و آزادی»، کتابی است که به کوشش دکتر مجیب‌الرحمن رحیمی و از نشانی بنیاد شهید مسعود در دو جلد به نشر رسیده است. این کتاب به بررسی ابعاد مختلف شخصیتی و شیوۀ زنده‌گی احمدشاه مسعود پرداخته است.
کتابِ «احمدشاه مسعود شهید راهِ صلح و آزادی» که در بهار ۱۳۸۲ خورشیدی به نشر رسیده است، طرح و دیزان آن را فیض محمد ساویز به‌دوش داشته است.
دکتر رحیمی در «پیش‌گفتار» کتاب، به این باور است که قهرمان ملی افغانستان، تراوش و عصارۀ فرآورده‌های تمدنی ما، نمونۀ از یک مبارز هدف‌مند راه عدالت و آزادی و مسلمان مومن و با رسالتی است که تمام عمرش را در مبارزه و جهاد سپری کرده و می‌سزد که همه عظمت‌ها و مردانه‌گی‌هایش با جوانب معنوی و انسانی شخصیتش، سرمشقی برای چگونه بودن و چگونه شدن نسل امروز و فردای ما باشد؛ تنها از طریق تدوین و تبیین راه، اهداف و آرمان‌های والایش است که ملت ما می‌تواند راهش را ادامه دهد.
شهید احمدشاه مسعود در همۀ دوره‌های پُر فراز و فرود و مملو از مصروفیت و مسوولیت‌های طاقت فرسا، با این‌که لحظه‌یی از دفاع و حراست از کشور و ارزش‌های اسلامی و ملی غافل نماند، بر عکس اکثر نظامیان، از دیگر بخش‌های مهم و سازندۀ زنده‌گی اجتماعی و فردی چون اشتراک مردم در حیات سیاسی، سهم‌گیری در تعیین مسوولان، رفاه اقتصادی، خدمات، سیاست خارجی، توسعه و انکشاف امور فرهنگی، بازسازی و نوسازی و توجه به مشکلات روزانۀ مردم بی‌خبر نماند.
با توجه به مطالب گردآوری شده در این کتاب، اصول و اساساتی را که شهید احمدشاه مسعود به آن پابند بود را می‌توان چنین خلاصه کرد: اسلام به عنوان یک دین کامل، رهایی‌بخش و معتدل، استقلال؛ تمامیت ارضی و حاکمیت ملی افغانستان؛ داشتن برنامه، اهداف و استراتژی علمی و کارا برای هر مرحله و زمان؛ استقلال و آزادی در تصمیم‌گیری؛ مراجعه به مردم و آرای مردم؛ تعهد و مسوولیت؛ تقوا، اخلاص، صداقت و شفافیت؛ شجاعت و مردانه‌گی؛ وحدت و همبسته‌گی اقوام و تبارهای ساکن در افغانستان بر اساس عدالت، مساوات و احترام متقابل در سایۀ اسلام و منافع علیای کشور؛ داشتن نام و وجه نیک ملی و بین‌المللی؛ جلوگیری از مداخلات کشورهای همسایه و اجنبی در امور داخلی کشور؛ احترام به مخالفان و تحمل آرای آنان؛ پابندی به عهد و پیمان؛ دست بردن به سلاح به عنوان آخرین وسیله؛ عمل‌گرا بودن در بخش‌های مختلف زنده‌گی؛ ایمان به آزادی، عدالت و مساوات؛ دموکراسی و مردم‌سالاری در چارچوب فرهنگ مردم افغانستان.
گردآورندۀ کتابِ «احمدشاه مسعود شهید راهِ صلح و آزادی» تلاش کرده تا ضمن معرفی چهرۀ واقعی قهرمان ملی کشور، فعالیت‌ و عمل‌کردهایی را که او در راستای تحقق عدالت و برقراری صلح و رفاه در افغانستان انجام داده بیان کند.
این کتاب در قالب ۱۰بخش تدوین شده است: بخش اول: زنده‌گی‌نامه؛ بخش دوم: مقالات؛ بخش سوم: مصاحبه‌ها؛ بخش چهارم: سیمای مسعود از دیدگاه شخصیت‌های داخلی و خارجی؛ بخش پنجم: بازتاب شهادت مسعود در مطبوعات بریتانیا؛ بخش ششم: اشعار؛ بخش هفتم: احمدشاه مسعود از دیدگاه یاران و هم‌راهانش؛ بخش هشتم: احمدشاه مسعود از دیدگاه جنرالان اتحاد شوروی سابق؛ بخش نهم: روز شمار وقایع در یک‌سال بعد از شهادت مسعود؛ بخش دهم: دست نوشته‌ها .
کتابِ «احمدشاه مسعود شهید راهِ صلح و آزادی» ضمن بحث‌ها و مواد بی‌شمار در پیوند به کارنامه و اندیشۀ قهرمان ملی کشور، مزین به تصویر کمتر دیده شده و با کیفیت او نیز است و این کار به زیبایی کتاب افزوده است.
این کتاب همانند آثار دیگری که در سال‌های نخستِ پس از شهادت قهرمان ملی کشور به چاپ رسیده اند، کمیاب است و انتظار برده می‌شود تا با شماره‌گان بیشتر، تجدید چاپ شود.
در پشتی جلد نخست این کتاب نوشتۀ به قلم م.مهراوه آمده است که این شناسه را با نقل آن به پایان می‌برم:
آرام بخواب ای مرد!
که مردمان سرزمینت اکنون در گذرگاه رهایی
نام تو را با مهر تکرار می‌کنند
تا روزی که این سرزمین باشد، دانه‌های نهفته در این خاک
از آب و آفتاب داستان تو را خواهند شنید.
پرستوها از راه‌های دور به درودگویی تو می‌آیند و کبوترهای سپید
آزادی به آن جایی پر می‌کشند که تو از دیده‌ها نهان شدی
و فرزندانت هرگز دیده از جایی که تو هر روز از آن پای به
بیرون می‌نهادی بر نمی‌دارند. چنان که تو سرزمینت را از پیروزی
سرشار کردی مردمانت نیز تو را خواهند ستود.
از این پس تا دنیا باقی‌ست تو همراه با سپیده دم از فراخنای آسمان
سوار بر اسب سپید خورشید می‌آیی و با آمدنت بر جان این
سرزمین مهر می‌تابی و
دلها را روشن می‌کنی.
از این پس پیوندهای دل‌کش را با نام تو و سرزمینت تعبیر می‌کنند…
رود و دریا…
خورشید و سپیده دم…
مسعود و افغانستان…
و فروغ اندیشه‌هایت بر این سرزمین خواهد تابید
چون زرنگاری پرتو خورشید
بر پریشانی
روزها.