منبع: Question de femme
برگردان: سمیه مقصودعلی

حتماً آدم‌هایی را دیده‌اید که وقتی دیگران در خیابان به آن‌ها تنه می‌زنند، آن‌ها هستند که عذرخواهی می‌کنند یا وقتی می‌خواهند سوالی بپرسند، آن را با «ببخشید» شروع می‌کنند.
شما هم جزو این گروه از افراد هستید؟ هیچ از خود پرسیده‌اید چرا این افراد بدون دلیل همیشه و برای هیچ در حال عذرخواهی هستند؟
یکی از آشنایانم مرد بسیار موفقی است. دو فرزند بزرگ دارد و از زنده‌گی با همسرش راضی است. تحصیلات عالیه دارد و از شغل و درآمدش گله‌یی ندارد. با این وجود، همیشه در حال عذرخواهی است. وقتی فراموش می‌کند آن‌چه همسرش خواسته تهیه کند یا دیر به قرار کاری خود می‌رسد، عذرخواهی می‌کند.
بسیاری از افراد گمان می‌کنند عذرخواهی نشانه ادب فرد است، اما این همیشه درست نیست و در بعضی موارد نوعی ضعف نارسیسیستیک (خودشیفته‌گی) در آن نهان است. از نظر روان‌شناسان، برخی افرادی که همیشه در حال عذرخواهی هستند، اسیر خود ستمگرشان هستند که هرگز از آن‌ها راضی نیست. این افراد در هر شرایطی خود را متهم می‌کنند و همین مساله باعث اضطرابِ آن‌ها می‌شود.
یکی دیگر از دوستانم خانمی است که نه آدم مضطربی است نه درون‌گرا و نه خشن! اما سال گذشته متوجه شد که همسرش از ۵ سال پیش تاکنون زن دومی اختیار کرده است. این موضوع او را خُرد کرد. از آن زمان همیشه در شک و دودلی نسبت به تمام مسایل، زنده‌گی می‌کند و همیشه در حال عذرخواهی است. او همیشه خود را متهم احساس می‌کند و تمام تقصیرها را به گردن می‌گیرد. گمان می‌کند حتماً همسر خوبی نبوده که مردش به سمت دیگری گرایش یافته است. احساس حقارت، این افراد را به سمت عذرخواهی از دیگران پیش می‌برد تا با این کار به دیگران بقبولانند که مسوول هیچ چیز نیستند.
ریشه این خودتخریبی در کودکیِ هر انسانی نهفته است. وقتی والدین به تلاش‌های یک کودک بهای کافی نمی‌دهند و همیشه از او انتظار بهترشدن دارند یا به دلایل پیش پاافتاده او را تنبیه می‌کنند، باعث می‌شود کودک خود را آن‌طور که هست، نبیند و دوست نداشته باشد و همیشه به دنبال بهترشدن برای جذب محبتِ آن‌ها باشد. روش تربیتی‌یی که در آن بیش از حد به کودک بها داده می‌شود نیز همین نتیجه را دربرخواهد داشت. والدینی که مرتباً در حال ارزش گذاشتن به فرزندشان و تکرار مسایلی نظیر این هستند که تو مهربان، باهوش و زیبا هستی، به نفع فرزندشان قدم برنمی‌دارند، بلکه او را برای شکست خوردن آماده می‌کنند. این کودکان به محض آن‌که در آینده در موقعیتی خطرناک و جدی قرار می‌گیرند، یا افسرده و گوشه‌گیر می‌شوند یا با عذرخواهی کردن از دیگران عقب‌نشینی می‌کنند.
خجالت یا خشونت؟
همیشه تربیت در بروز این رفتار موثر نیست. بیشتر مردم فکر می‌کنند فردی که اول عذرخواهی می‌کند، شخصی مهربان و صمیمی است؛ اما درحقیقت برخی از این افراد اشخاص خجالتی‌یی هستند که با عذرخواهی دست پیش می‌گیرند تا با دیگری وارد بحث نشوند. اشخاصی که خلق‌وخوی تهاجمی دارند و نمی‌توانند عکس‌العمل خود را پیش‌بینی کنند نیز معمولاً در برخوردهای ساده، اول عذرخواهی می‌کنند، چون می‌ترسند کنترلِ خود را از دست داده و با طرف مقابل درگیر شوند.
تعادل حرف اول را می‌زند
برخلاف برخی افراد که در هر شرایطی برای عذرخواهی پیش‌قدم می‌شوند، برخی افراد هرگز حتا وقتی مقصر هستند، عذرخواهی نمی‌کنند. آن‌ها در دنیای درونی خود زنده‌گی می‌کنند؛ دنیایی که دیگران در آن حضور ندارند یا اگر حضور دارند، دست پایین هستند. عذرخواهی در شرایطی که ما باعث سلب آزادیِ دیگری یا صدمه دیدنِ او شده باشیم، ضروری است و یکی از عوامل برقراری روابط اجتماعی محسوب می‌گردد. البته قبل از عذرخواهی بهتر است مطمین شوید که باعث آزار دیگری شده‌اید یا خیر. حتا اگر شک دارید، می‌توانید از طرف مقابل بپرسید. اما اگر همیشه بی‌دلیل شما اول عذرخواهی می‌کنید، حتماً به روان‌شناس مراجعه کنید!