بخش چهارم/

◄نویسنده: نیکولاس کَر
◄برگردان: جمیل شیرزاد
◄نشرشده در مجلۀ اتلانتیک، شماره جولای/اگست ۲۰۰۸

مغز انسان، بی‌نهایت انعطاف‌پذیر است. مردم قبلاً فکر می‌کردند که شبکۀ ذهنی ما، همان ارتباطات پیچیده‌ٌ‌یی است که در میان ۱۰۰ ملیارد یا بیشتر سلول‌های عصبی در داخل جمجمۀ ما تا زمانی‌که به جوانی می‌رسیم، شکل می‌گیرد. اما پژوهش‌گران مغز دریافته‌اند که این دریافت از مغزِ انسان نادرست است. جیمز اولدز، پروفیسورِ عصب‌شناسی که مسوولیت مطالعات انستیتیوت کرسنو را در دانشگاهِ جورج میسن به عهده دارد، می‌گوید حتا ذهن بزرگ‌سالان بیشترین قابلیت تغیر و تحول را دارا می‌باشد. سلول‌های عصبی معمولاً پیوندهای کهنه را می‌شکند و پیوندهای تازه ایجاد می‌کنند. بر اساس دیدگاه‌های آقای اولدز مغز انسان قادر است در حالت پرواز خودش را برنامه‌ریزی مجدد کند و روش فعالیت خود را تغییر دهد.
جامعه‌شناسی به نام دانیل بیل، انترنت را «فناوری فکری» می‌خواند و می‌افزاید که این وسیله ظرفیت‌های ذهنی ما را نسبت به ظرفیت‌های فیزیکی‌مان می‌افزاید. استفادۀ متداوم از انترنت سبب می‌شود که نحوۀ ارایۀ معلومات در انترنت بر نحوۀ فعالیت ذهنِ کاربرانش اثر بگذارد. استفاده از ساعت میکانیکی که در سدۀ چهاردهم عام شد، یک نمونۀ قابل ملاحظه‌ در این زمینه می‌باشد. لویس مامفورد، مورخ و منتقد فرهنگی در کتاب تکنیک‌ها و تمدن، توضیح می‌دهد که چگونه ساعت، زمان را از وقایع انسانی جدا کرد و در ایجاد اعتقاد به حضورِ یک جهانِ قابل اندازه‌گیری مستقل، مسلسل و ریاضیکی کمک کرد. مامفورد توضیح می‌دهد از آن‌ زمان به بعد بود که چارچوب تقسیم زمان به صورت انتزاعی مبنای ارجاع به عمل و فکر انسان‌ها گردید.

گردش متداوم شماطه‌های ساعت در ظهور ذهنِ علمی و انسانِ علمی کمک کرد. اما بعضی چیزهای دیگر را از انسان گرفت؛ همان‌گونه که جوزف وایزنبام، دانشمند بخش کمپیوتر در انتستیوت فناوری ماساچوست در کتابش به نام قدرت کمپیوتر و خِرد بشر: از داوری تا محاسبه که در سال ۱۹۷۶ نشر شده بود بیان کرده است. مفکورۀ جهانی که از استفادۀ گستردۀ ابزار زمان‌سنج به وجود آمده بود، در واقع نسخۀ رنگ و رو رفته از یک اصل قدیمی‌تر بود که در آن واقعیت به مفهوم قدیمی، مردود شمرده می‌شد. در تصمیمم‌گیری برای این‌که چه وقت باید غذا خورد، چه وقت کار کرد، چه وقت خوابید، چه وقت از خواب باید بیدار شد، بشر اطاعت از حواسِ خود را پایان داد و در عوض در انجام این امور به پیروی بدون قید‌وشرط از ساعت آغاز کرد.
فرایند انطباق با فناوری‌های فکریِ تازه در تغییر استعاره‌هایی که به منظور تعریف از خود به کار می‌بریم، نشان داده شده است. زمانی‌که ساعت میکانیکی رسید، این پندارِ تازه به ذهن مردم رسید که شاید ذهن انسان مانند ساعت کار کند. اما امروزه در عصر نرم‌افزار، ما به این باور رسیده ایم که ذهنِ ما مانند کمپیوتر فعالیت می‌کند. اما تغییراتی را که عصب‌شناسان از آن سخن می‌گویند، بسیار عمیق‌تر از این استعاره‌ها است. ما ممنون انعطاف‌پذیری مغزِ خود هستیم که این انطباق همچنان در سطح بیالوژیکی نیز اتفاق می‌افتد.

انترنت مخصوصاً تاثیرات گسترده‌یی را بر درکِ بشر به جای خواهد گذاشت. در یک مقالۀ نشر شده در سال ۱۹۳۶، ریاضی‌دان انگلیسی آلن تورنگ، ثابت کرد که یک کمپیوتر دیجیتالی، که در آن روزگار تنها به عنوان یک ماشین تیوریک وجود داشت، امکان دارد برای اجرای فعالیت‌های پردازش اطلاعات برنامه‌ریزی شود و این همان چیزی است که امروزه شاهد آن هستیم. انترنت، یک سیستم محاسبۀ غیر قابل اندازه‌گیری و قدرتمند می‌تواند سایر فن‌آوری‌های فکری بشر را در زیر مجموعۀ خودش قراردهد. می‌تواند به صورت نقشه، ساعت، رسانۀ چاپی، ماشین تایپ، ماشین حساب، تلیفون، رادیو و تلویزیون عمل نماید.