اشاره: با نزدیک شدن زمان تعین شده برای برگزاری انتخابات پارلمانی، نگرانی‌ها و انتقادهای از عملکرد حکومت و کمیسیون انتخابات روزبه‌روز بیشتر شده می‌رود. برخی به این باور اند که انتخابات پارلمانی در تاریخ ۲۸ میزان برگزار نخواهد شد، زیرا کمیسیون و حکومت تاکنون به نگرانی‌های احزاب و جریان‌های سیاسی، نهادهای ناظر بر روند انتخابات، جامعۀ مدنی و مردم پاسخ قناعت‌بخش نداده است. نهادهای ناظر بر انتخابات و جریان‌های سیاسی هم مدعی اند که برگزاری انتخابات با سیستم انگشت‌نگاری نیاز به رسیده‌گی‌های تخنیکی و زمان زیاد دارد و ممکن نیست در مدت یک یا دو هفته، تمام این سیستم را در سراسر افغانستان تسریع بخشید و فعال کرد. برای پاسخ‌یابی به این پرسش‌ها و نگرانی‌ها، گفت‌وگویی انجام داده‌ایم با امام محمد وریماچ، رییس پیشین دبیرخانۀ کمیسیون انتخابات که اینک می‌خوانید.

* ممنون از فرصتی که برای ما دادید. نهادهای ناظر بر انتخابات، احزاب و بخش بزرگی از مردم نسبت به برگزاری انتخابات در تاریخی که کمیسیون مشخص کرده، بیم و نگرانی دارند، باور شما چیست؟ آیا کمیسیون می‌تواند انتخابات پارلمانی را در تاریخ معین آن برگزار کند؟
طبق قانون انتخابات و تاریخی را که کمیسیون تعین کرده است، کمیسیون مکلفیت دارد انتخابات را در تاریخ معین برگزار کند. کمیسیون هم بر این حرفش تأکید دارد. از سوی دیگر، چالش‌های غیر مترقبه‌یی هم وجود دارد. مانند ناامنی، تظاهرات و فشار احزاب مبنی بر استفاده از روش انگشت‌نگاری در انتخابات، نهادهای ناظر و جامعۀ مدنی که بر تقسیم اوقات کاری کمیسیون تأثیر گذاشته است. تا جایی که دیده می‌شود، شاید کمیسیون بتواند و بخواهد انتخابات را به وقت و زمانش برگزار کند.
مواد انتخاباتی به تمام ولایت‌های رسانده شده و وسایل انگشت‌نگاری هم به افغانستان رسیده و کمیسیون هم ادعا دارد که هفته‌ها پیش برخی را در این زمینه آموزش داده است. همچنان نشستی میان حکومت افغانستان و طالبان در سعودی انجام شد، ظاهراً این نشست برای جلب همکاری طالبان برای تأمین امنیت انتخابات برگزار شده بود. طالبان هم ظاهراً در بدل رهایی چند تن از زندانیان شان در این زمینه توافق همکاری کرده اند. در مجموع، علایم و قراین نشان می‌دهد که انتخابات در تاریخ معین آن برگزار می‌شود، اما با تأکید بر این‌که یک مقدار چالش‌های مدیریتی و ظرفیتی در داخل کمیسیون وجود دارد و نیز نهادهای همکار با کمیسیون هم‌آهنگی ندارند.
نهادهای ناظر بر انتخابات می‌گویند، فرصت زمان کافیِ برای دیجیتالی ساختن انتخابات در نظر گرفته نشد و برگزاری انتخابات با سیستم انگشت‌نگاری هم اشکالات تخنیکی دارد. احزاب سیاسی هم ادعا دارند که مشکل است سیستم انگشت‌نگاری شفاف آغاز و به سرانجام برسد، به باور شما آیا انتخابات با سیستم انگشت‌نگاری شفاف و عادلانه برگزار خواهد شد؟
سیستم انگشت‌نگاری تا حدی نگرانی‌ها در مورد تعدد شناس‌نامه‌ها و این‌که یک فرد بتواند چند رأی بدهد را برطرف کرده است. هرچند نمی‌توان ادعا کرد که این نکنالوژی می‌تواند صددرصد شفافیت را تضمین کند، اما تا حد زیادی می‌تواند جلو تقلب را بگیرد. مثلاً تا زمانی که خودِ رأی دهنده در مرکز رأی‌دهی حضور نیابد، کسی نمی‌تواند رأی او را استفاده کند. مثلاً در روزِ رأی ‌شماری وقتی در صندوق ۱۰۰۰ رأی باشد و سیستم انگشت‌نگاری ۵۰۰ رأی نشان دهد، این یعنی شفافیت تا حدودی تضمین شده است. سیستم انگشت‌نگاری نامزدان را مجبور می‌سازد تا شناس‌نامه‌های مردم را برای شان برگرداند و از مردم بخواهد تا در روز انتخابات به پای صندوق‌های رأی بیایند و رأی بدهند. من به عنوان کسی که چند روزی در کمیسیون انتخابات کار کرده‌ام، دیجیتالی شدن انتخابات و استفاده از سیستم انگشت‌نگاری را به فال نیک می‌گیرم.
در مورد مداخلۀ حکومت در کمیسیون انتخابات چه نظر دارید؟ آیا دست مداخلۀ حکومت در کمیسیون هنوز وجود دارد؟
در این شکی نیست که تمام شرکای انتخابات از نامزدان گرفته تا حکومت و جریان‌های سیاسی و احزاب به‌ویژه کسانی که در انتخابات منافع شان را می‌بینند، تلاش خواهند کرد در انتخابات دست بالا داشته باشند – از راه‌های مشروع یا نامشروع-. افغانستان هنوز هم در حال گذار به دموکراسی قرار دارد. در انتخابات‌های قبلی هم گواه بودیم که موضوع بی‌طرفی از سوی هیچ شریک انتخابات مراعات نشد و عده‌یی آگاهانه و ناآگاهانه به روند انتخابات صدمه رساندند، باید بگویم که من سند و مدرکی مبنی بر مداخلۀ حکومت در کار کمیسیون به دست ندارم؛ اما نباید فراموش کنیم که حکومت یکی از شرکای اصلی انتخابات است و در بخش تأمین امنیت انتخابات، تعین بودیجه و انتقال مواد حساس نقش ویژۀ خود را دارد. در گذشته هم بلندپایه‌گان حکومت در انتخابات‌ها مداخله داشتند و در انتخابات پیشرو هم این مداخلات بعید نخواهد بود.
باتوجه به جو سیاسی و فضای بی‌اعتمادیی که میان مردم، حکومت و کمیسیون ایجاد شده است، آیا مردم بازهم با قوت و نیرو به پای صندوق‌های رأی خواند رفت؟
اعتمادسازی و جلب رضایت مردم به حکومت و کمیسیون انتخابات، باید ماه‌ها و حتا سال‌های پیش باید صورت می‌گرفت که متأسفانه صورت نگرفت. ماشینِ انتخاباتی که قرار است برگزار شود نیز با چالش‌ها، بی‌اعتمادی‌ها و زورگویی‌ها روشن شد. از طرف دیگر، مردم هم هرچند خاطرۀ خوشی از حکومت و کمیسیون ندارند، بازهم به‌خاطر بعضی از مصلحت‌ها و نفع سیاسی و اقتصادی تشویق خواهند شد تا انتخابات شرکت کنند. بی‌باوری به اشتراک مردم در انتخابات تا چندی پیش بسیار زیاد بود، اما امروزه دیده می‌شود که مردم در کاروزارهای نامزدان اشتراک می‌کنند. نقش نامزدان هم در کشانیدن مردم به انتخابات بسیار برجسته است که نباید نادیده گرفته شود.
در پایان این گفت‌وگو از شما به عنوان کسی که مدتی در کمیسیون انتخابات کار کردید و در این بخش تجربه هم دارد، می‌خواهم پیشنهادتان را به حکومت و کمیسیون انتخابات برای برگزاری انتخابات شفاف و عادلانه داشته باشم.
مردم افغانستان مانند سایر مردمان دنیا شایستۀ بهترین حکومت و انتخابات هستند. مرحلۀ گذار افغانستان در بخش دموکراسی و انتخابات، موجودیت جنگ، فساد و عدم بردباری سیاسی در کشور همه چالش‌هایی اند فراراه انتخابات آزاد، عادلانه و همه‌شمول. انتظار ما از جریان‌های دخیل در انتخابات این است که طبق قانون انتخابات برای برگزاری انتخابات شفاف و عادلانه با هم کار کنند تا بار دیگر مورد انتقاد جامعۀ جهانی قرار نگیریم و راهی را برای توسعۀ سیاسی در کشور باز کنیم.
ممنون از این‌که فرصت گذاشتید.
از شما هم ممنون.