یکی از مهارت‌های رفتاری بسیار مهم که آموزش و درونی کردنِ آن در دوران کودکی از اهمیتِ خاصی برخوردار است این است که کودکان یاد بگیرند که بعد از این‌که مرتکب خطایی شدند، عذرخواهی کنند. این رفتاری‌ست که هیچ کودکی از بدو تولد آن را نمی‌داند. پس باید به‌درستی به کودک آموزش داده شود.
شاید این پرسش مطرح شده باشد که چه‌طور باید عذرخواهی کرد و چه‌طور روش درستِ عذرخواهی را به کودکان آموزش داد؟ برای پاسخ به این پرسش‎ها قبل از هر چیز لازم است به این نکته توجه کنیم که عذرخواهی، یک مهارت است و بنابراین علاوه بر کسب آگاهی در این زمینه، نیازمندیم با تمرین و تکرار این مهارت را در الگوی رفتاری‌مان درونی کنیم؛ زیرا ساده‎ترین راه برای این‌که کودک عذرخواهی کردن را بیاموزد، یادگیری مشاهده‎یی است. به این ترتیب، وقتی کودک شاهد عذرخواهی کردنِ ما و به رسمیت شناختن حقوق‌مان و دیگری به هنگام رنجش باشد، در واقع به‎طور غیرمستقیم اهمیت، ضرورت و روش صحیح عذرخواهی کردن را یاد می‎گیرد و در موقعیت‎های مشابه تمرین می‎کند.
بنابراین بخش مهم و تأثیرگذار این آموزش به‎صورت غیرمستقیم اتفاق می‎افتد. اما در مرحلۀ بعدی و در صورتی که لازم باشد می‎توان متناسب با سنِ کوکان از طریق گفت‎وگو یا در قالب بازی با عروسک‎ها یا یک نمایش خانه‌گی کوتاه این مراحل را مستقیماً به آن‌ها آموزش داد. البته لازم است این نکته را هم در نظر داشته باشید که عذرخواهی فقط در مواردی که در محدودۀ توان و درک رفتاری و شناختی کودک قرار دارد، پیگیری شود تا امکان اجرا و اثربخشی مطلوب به‎دست بیاید؛ به این معنا که وظایف یا قوانینی که برای کودک تعریف می‎کنیم، به گونه‎یی باشد که کودک مرتب شکست را تجربه نکند و مجبور به عذرخواهی نباشد.
برای یک عذرخواهی موثر لازم است: پیشنهاد «من را ببخش!». به کودک بیاموزیم که وقتی کسی را می‎رنجانیم، می‌توانیم به او پیشنهاد بدهیم که ما را ببخشد، اما چون یک پیشنهاد است، باید آماده‌گی شنیدن پاسخ منفی را هم داشته باشیم.

پذیرفتن اشتباه
در مرحلۀ بعدی، مهم است که بپذیریم اشتباه کرده‎ایم. پذیرش اشتباه در واقع زمینۀ درک مسوولیت‎پذیری را فراهم می‎کند. بنابراین تا زمانی‎که کودک متوجه اشتباهش نشده است، او را وادار به عذرخواهی نکنید. برای درک بهتر این موضوع می‎توانید در شرایط مشابهی که بین شما و کودک اتفاق می‎افتد، به او بگویید: «من می‎دانم که از من رنجیده‎ای و می‎خواهم که مرا ببخشی، اما هنوز نمی‎دانم که چه کار اشتباهی انجام داده‎ام؟»

پشـیمانی
شاید شما هم کودکانی را دیده باشید که بعد از انجام یک کار اشتباه بلافاصله عذرخواهی می‎کنند، اما هم شما و هم آن‌ها می‎دانید که این صرفاً راهی برای فرار از تنبیه است. بنابراین برای این‌که عذرخواهی شکل واقعی و حقیقی پیدا کند، مهم‌ترین شرط، پشیمانی است. اگر کودک از کار بدی که انجام داده است پشیمان نیست، به او توضیح بدهید و برایش زمانی تعیین کنید تا به اشتباهش فکر کند. همیشه روی این نکته تأیید کنید که تا زمانی‌که از کارش پشیمان نیست، لازم نیست عذرخواهی کند. اما برای کمک به درک بهتر کودک نسبت به رفتارش می‎توانید تأثیر آن رفتار را روی دیگران با هم بررسی کنید. حتا می‎توان از کودک خواست که خودش را به جای طرف مقابل بگذارد و احساساتش را بیان کند. این تمرین کمک می‎کند ارزش اخلاقی عذرخواهی به‎درستی برایش درونی شود.

توضیح و دلیل
بسیاری از اوقات با وجود این‌که سه مرحلۀ اول انجام شده است، اما رنجش همچنان باقی است. اگر برای کار اشتباهی که مرتکب شده‎ایم، دلایلی داشته باشیم و آن‌ها را بیان کنیم و به دیگران هم فرصت توضیح و بیان دلایل‌شان را بدهیم، در واقع برای بخشیدن و بخشیده شدن انگیزۀ بیشتری فراهم کرده‎ایم.

منبع: سلامت نیوز