بخش چهـارم/

اولین مصاحبۀ موجود در آرشیف رادیو افغانستان با سال‎های ۱۳۴۵ خورشیدی مصادف است. این مصاحبه توسط حفیظ‌الله خیال صورت گرفته و با استاد نبی‌گل آوازخوان گفت‌وشنود کرده است.
زمانی که تلویزیون ملــی افـغانستان به تاریــخ ۲۵ حــوت ۱۳۵۶ به نشرات امتحـانـی آغـاز کـرد، محـمد داوود ریـیس‌جمهوری افـغانستان (۱۳۵۲–۱۳۵۷) بود، اما نام‌برده نتوانست شاهد آغاز رسمی نشرات تلویزیون دولتی باشد؛ زیرا در اثر کودتای هفت ثور ۱۳۵۷ از اریکۀ قدرت افتاد و نورمحمد تره‎کی زمام امور را به دست گرفت.
رییس‌جمهور محمد داوود با یک ژورنالیست امریکایی مصاحبه‎یی انجام داده است که ظاهراً خبرنگار از راه دور با استفاده از پردۀ بزرگ دو پرسش را مطرح می‎کند و در مقابل محمد داوود پاسخ‎ها را به زبان فارسی ارایه نموده و توسط ترجمان به خبرنگار ارایه می‎شود. این مصاحبه یک دقیقه و چهار ثانیه‎یی در واقع یگانه مصاحبۀ تلویزیونی ایشان می‎باشد که تا حال در دسترس قرار دارد اما به خاطر باید داشت که مصاحبۀ رییس‌جمهور محمد داوود از طریق تلویزیون دولتی به نشر نرسید.
در مصاحبۀ ذکر شده خبرنگار نخست از محمد ‌‌داوود دربارۀ موضع‎گیری بی‌طرفانه‎اش در سیاست بین‌المللی می‎پرسد و می‎گوید به نظر شما بی‌طرفی در این شرایط یعنی چه؟
محمد داوود: معنای بی‎طرفی نزد ما این است که ما نمی‎خواهیم در این کشمکش‎های جهانی، طرف واقع شویم یا در بلوک‎های نظامی و غیره شامل شویم.
خبرنگار: یعنی نقش عنعنوی افغانستان منحیث یک کشور حایــل میان جهان هستوی؟
محمد داوود: کلمۀ کشورحایل نه کلمه‌اش افغانی است و نه مفکورۀ آن. این لغت از دورۀ استعمار و پیش آن‎ها این طور تأویــل داشت که آن‎ها می‎خواستند یک ملت را قصداً ضعیف نگه‎ دارند. افغانستان می‎خواهد که به حیث یک ملت زنده و با دوستی و صمیمیت با جهان در سیستم سیاسی آن همکاری کند.
نورمحمد تره‎کی نُه روز بعد از کودتای هفت ثور ۱۳۵۷، در ارگ ریاست‌جمهوری کنفرانس مطبوعاتی دایرکرد و این کنفرانس هفده دقیقه به طول انجامید و رییس‌جمهور به پرسش‎های خبرنگاران پاسخ گفت. این مصاحبه در واقع اولین مصاحبۀ نشرشده از تلویزیون دولتی افغانستان به شمار می‎رود.
فصـل سـوم
هدف مصاحبه
اگرچه عده‌یی از دانشمندان به این نظرند که هدف اصلی مصاحبه، عبارت از دست‌یابی به اطلاعات می‎باشد. اما در کنار این هدف، ‌مقاصد دیگری هم نهفته است که یک ژورنالیست برای رسیدن به آن اهداف مصاحبه را وسیله قرار می‎دهد.
گاهی مصاحبه برای به دست‌آوردن حقایقی دربارۀ رویدادهایی است که مصاحبه‎کننده نتوانسته خود شاهد عینی آن باشد، اما اکثر مصاحبه‎ها به مـنظور جـمع‎آوری دیدگاه‎ها از طریق نقل قول‎های برجسته دربارۀ مردم، مشکلات و حوادث است، اما به نظر عده‎یی از اندیشمندان این نوع جمع‎آوری اخبار مخاطره‌آمیزترین و نامطمین‌ترین روش جمع‎آوری اطلاعات و اخبار به شمار می‎رود. چرا که اعتبار آن بسته‎گی کامل به اعتبار مصاحبه‎شونده و سخنان او دارد و همیشه می‏توان در مورد آنچه می‎گوید تردید داشت. (محسنیان راد، ۸۷)
مصاحبه به منظور واکنش افراد نیز صورت می‎گیرد، طوری‎که یک خبر به نشر می‎رسد یا حادثه رخ می‎دهد و ژورنالیست به خاطر دریافت نظرات متفاوت یا توازن خبر با شخص یا اشخاصی که از نشر خبر و یا حادثه متأثر گردیده و خبر نقش مستقیم بالای زنده‎گی‌شان دارد، مصاحبه می‎نماید تا واکنش آن‎ها را نظر به خبر دریافت کند.
زمانی‎که واکنش در مقابل یک خبر صورت گرفت و خبر منتشرشده یا حادثۀ اتفاق افتاده از سوی طرف‎های درگیر یا جناح‎های متضرر با عکس‎العمل مواجه شد، خبرنگاران دوست دارند تا برای بیان موضع‎گیری طرفین به مصاحبه روی آورند و مسایل را بیشتر و بیشتر از دیدگاه متفاوت بررسی و موضع‎گیری‎ها را برملا سازند.
رسانه‎ها به مخاطبان ضرورت دارند و جلب توجه آن‎ها یکی از اهداف نشـرات رسـانه می‎باشد. مخاطبان دوست دارند که نظراتِ متفاوت را بدانند و در رسانۀ مورد نظرشان، چهره‎ها، نظرات و دیدگاه‎های متفاوت مطرح شود. مخاطبان از گفت‌وشنودها و جروبحث‎ها لذت می‎برند. بنابر آن ژورنالیست و یا صاحب‌امتیاز رسانه، برای جلب مخاطبان به مصاحبه رو می‎آورند و با طیف‎های مختلف مردم که مخاطبان‌شان می‎پسندند، مصاحبه می‎کنند.
در جهان امروز و بعد از این‌که مطبوعات، ارتباط‎عامه قلم‎داد شد و دانشمندان نظریۀ ارتباطات عامه را مطرح کردند، سهم مردم در برنامه‎های رسانه‎ها خصوصاً رادیو و تلویزیون رو به رشد نهاد و مخاطبان به نحوی با نشرات رسانه‎ها درگیر شدند و این ژورنالیستان بودند که با توسل به مصاحبه مخاطبان را بیشتر درگیر ساخته و در نشرات رسانه‎ها جایگاهی برای آنان بخشیدند.
ژورنالیست همواره در صدد است که خـبر یــا گـزارش خـویش را مستند سازد تا به صفت یک گزارش قوی و مستند برای نشر آماده شود. برای این منظور گفته‌ها را با یک نقل قول از مقام‎های رسمی یا شاهدان عینی قوتِ بیشتر می‎بخشد و به مصاحبه رو می‎‏آورد.
شیوۀ زنده‎گی و سرگذشت هنرمندان،‌ نویسنده‎گان، ستاره‌گان سینما و موسیقی و کسانی که کار‎های خلاق را انجام می‎دهند، برای مخاطبین جالب و باارزش است و دوست دارند تا دربارۀ آن‎ها بیشتر بدانند و این مصاحبه است که به ابعاد مختلف زنده‎گی آن‎ها پرداخته و سرگذشت‌شان به صدای خودشان، عبارات، جملات، تکیه‌کلام و شیوۀ بیان‌شان جالب‎تر می‎شود. بنابراین مصاحبه یکی از بهترین شیوه‎های معرفی شخصیت‌ها به شمار می‎رود و ژورنالیستان مصاحبه را برای این هدف به کار می‎برند.
اخـبار، گزارش‌ها و بــعضاً سخــنرانی‎های سیاســت‎مداران و موضع‌گیری‎های‌شان ایجاب تحلیل را دارد و این ژورنالیست است که با استفاده از نظرات کارشناسان و مصاحبه با آن‎ها موضوع را تحلیل می‎کند و مصاحبۀشان را یا به صورتِ مستقل و یا هم در لابه‌لای گزارش از تحلیل کارشناسانه استفاده می‎نماید.
مخاطبان دوســت دارند تا از عـقاید و طـرز دیـد‎های نخبه‎گان جامعۀشان باخبر شوند، بهترین وسیلۀ این دریافت خبر مصاحبه با آن شخص می‎باشد. بنابران مصاحبه به هدف انعکاس عقاید و نظرات وسیعاً کاربرد دارد.
مصاحبه بهترین گونۀ ژورنالیستی برای تبادل نظر میان کارشناسـان و تحلیل‎گران است و ژورنالیستان برای دانستن موضع‎گیری‎ها به این شیوۀ دریافت خـبر رو می‎آورنــد و با چــند کارشناس در مــیز گرد روبه‎رو یا انفرادی مصاحبه می‎نمایند و از مجموع نظرات ارایه‌شده گزارش برای رسانه‎های‌شان تهیه می‎کنند.
بعضاً ضرورت می‎افتد تا هنگام هیجانِ زیاد یا یأس و ناامیدی، نظرات شخص و احساسِ او را دریافت کرده، خواه این هیجان در اثر یک پیروزی شگفت‌انگیز به‌دست آمده باشد یا یک مصیبت طبیعی مانند زلزله، سیلاب و یا برف‌کوچ و آتش‎سوزی، اما در این هنگام اشخاص علاقه دارند تا احساس خویش را بیان دارند و مصاحبه برای این هــدف صـورت می‎گیرد و اشخـاص توســط خبرنگار با پرسش و پاسخ احساس‌شان را تبارز می‎دهند.