بخش پنجم/

ژورنالست نباید هدفِ تبلیغات یک نهاد،‌ سازمان یا ارگان سیاسی قرار گیرد؛ اما مصاحبه‎ها با صاحبان کارخانه، سخنگویانِ یک نهاد و یا فعالین احـزاب و جــریانات نوعی تبلــیغ به شمار می‎رود که از طــریق
مصاحبه به آن مبادرت ورزیده می‎شود.
زمانی یک موضع‎گیری با بیان بیش‌ترِ استدلال‌ها و معلومات توسط هم‌فکران و سخنگویان نهاد و یا مخالفین آن توضیح بیش‌تر می‏یابد و مصاحبه بهترین وسیلۀ باز شدن آن موضع‎گیری می‎باشد.
هیچ گونه‎یی از ژورنالیزم به جز مصاحبه، بیش‌تر به کمی و کاستی یک برنامه یا عمل نمــی‏تـواند بپردازد، چون ژورنالست توازن را مراعات می‎کند. اما در مصاحبه می‏توان کمی و کاستی یک بـرنامه را از زاویۀ دید منتقدان آن به بررسی گرفت.
بارها اتفاق افتاده که دولت‌ها، نهادها و یا اشخاص اقداماتِ آیندۀشان را جهت نشر به رسانه‎ها می‎سپارند تا نظرات عموم را دربارۀ آن طرح و یا برنامۀشان دریابند، در این‎جاست که خبرنگاران موضوع را به بررسی می‎گیرند و با استفاده از کارشناسان آن را تحلیل و ارزیابی می‎نمایند که این عمل در مصاحبه به‌خوبی تبلور می‏یابد.
کارشناسان و آگاهان امور از راه مصاحبه می‏توانند به موشکافی موضوعات مهم سیاسی، ‌اجتماعی، ‌اقتصادی، فرهنگی و ورزشی و سایر مسایل امور روزمره بپردازند. بنابران، مصاحبه یکی از ابزاری است که توسط آن ژورنالست این موشکافی را به زیرکی و به شیوۀ تخصصی انجام می‎دهد.

چـرا مصاحبه؟
طوری‎ که در مقدمه ذکر گردید، مصاحبه یکی از اجزای مهم و اساسی رسانه‎های امروزی را تشکیل می‎دهد و رسانه‎ها به ایــن‌ گونه ژورنالیزم علاقه‎مندی فراوان یافته و از آن به اشکال مختلف استفاده می‎نمایند.
حال به این پرسش پرداخته می‎شود، «چرا رسانه‌ها مصاحبه را دوست دارند؟»
خبرنگاران نمی‏توانند هر حادثه را از نزدیک مشاهده کنند، اما باید از جریانِ حادثه مخاطبین‌شان را اطلاع‎رسانی نمایند و بهترین شیوه دریافتِ خبر خصوصاً برای حوادثی که از مراکز سیاسی و یا اقتصادی دورند، همین مصاحبه است که به نازل‌ترین قیمت و سریع‎ترین وقت یک ژورنالست می‏تواند اخبار ثقه و مهم را دریافت کند.
ژورنالیستانی که در یک ارگان رسانه‎یی مشغول کارند، ممکن است علاوه بر رشتۀ ژورنالیزم در یک یا دو حــوزۀ دیگر مهارت داشته باشند، اما زمانی اتفاق می‎افتد که رسانه از ایشان در موضوعاتی که آن‎ها تسلط کامل بر آن ندارند، خواهانِ گزارش یا خبر می‎شود. در این حالت یگانه طریقه‌یی که ژورنالست را کمک می‏تواند، همین مصاحبه است؛ طوری‎ که ژورنالست با آماده‎گی کلی با کارشناس مصاحبه می‎نماید و به موشکافی موضوع می‎پردازد.
ژورنالست اکثراً به مسایل تاریخی برمی‎خورد تا یک موضوع را بر اساس شواهد تاریخی مورد بررسـی قـرار دهـد، درحــالـی‎که ژورنالست مورخ نیست. بنابراین باز هم مصاحبه است که حلال مشکلات یک ژورنالست محسوب می‎شود.
چون ژورنالست به تمام مسایل آگاهی ندارد، این خلای فکری‌اش را می‏تواند توسط مصاحبه با اندک معلومات مرفوع سازد و به مصاحبه متوسل می‎شود و بسا اوقات چنان اتفاق می‎افتد که گزارش یا خبر را در یک وقت بسیار ضیق تهیه می‎کند. بنابران هیچ شیوه‌یی بهتر از مصاحبه نمی‏تواند بـه سـرِ وقـت ژورنالسـت برسـد تا او گـزارشش را غنی‌تر سازد.
باید به یاد داشته باشیم که حوادث به صورتِ غیرمترقبه رخ می‎دهند و خبرنگاران قادر نیستند همۀ حوادث را تحت پوشش خبری قرار دهند و یا سری به محل حادثه و یا کنفرانس مطبوعاتی و سخنرانی بزنند. بنابــرآن یک خبـرنگار بـدون این‌که وقت را تلف کند، به مصاحبه متوسل می‎شود و جزییات را از شاهدان عینی و یا مسوولین می‎پرسد و به دست نشر می‎سپارد.
گزارش‎های خبری و یا غیرخبری، اگر یکنواخت و بدون نقل قول یا صدا و تصویری‎های گوناگون باشند، خنک و خسـته‎کننده نمایان می‎شوند. اما مصاحبه اگر قسمتی از آن در یک گزارش یا برنامه گنجانیده شود آن گزارش و نوشته را تنوع می‎بخشد. بنابرآن ژورنالستان و اصحاب رسانه دوست دارند تا مصاحبه را برای بهتر شدن گزارش‌شان به کار برند.
تبادل نظرات میان دو یا چند تن از کارشناسان یا اشخاص ذی‌نفع طی یک مصاحبه، به وجه احسن می‏تواند موضوعات را مورد ارزیابی و بحث قرار دهد و ژورنالستان دوست دارند تا نظرات مختلف و متفاوت را در یک گفت‎وگو تنظیم کنند؛ زیرا نظرات متفاوت بر تنوع بیش‌تر می‎انجامد و برنامه‎ها را رنگین‌تر می‎سازد.
بعضاً اتفاق می‎افتد که موضوعات مبهم و مغلق با پرسش‎هایی بیش‌تر واضح و بـرای مــخاطبان قابل هضم گردد. بنابرآن خبرنگار به نماینده‎گی از هزاران مخاطـب سوالات را مـطرح مـی‎کند و به تشـریح موضوعات می‎پردازد.
بارها مقامات مسوول و ادارات دولتی و غیردولتی برنامه‎های‌شــان را طی یک خبرنامه یا کنفرانس مطبوعاتی ابلاغ می‎کنند که دلایل اقدام‌شان در نظر عام مردم و مخاطبان رسانه‎ها گنگ و غیرمعقول به نظر می‎رسد و هم‎زمان نزد مخاطبان ده‌ها سوال مطرح می‎شود که نمی‏توانند با مقامات مسوول در میان گذارند. بنابر این مصاحبه بهترین راه است که طی آن موضوع اعلان شده یا موضع‎گیری مورد بحث قرار می‎گیرد و زوایای تاریکِ آن روشن می‎شود. مقامات مسوول در مصاحبه به دفاع از موضع‎گیری یا اعلان‌شان پرداخته و دلایل موجه دربارۀ تصامیم‌شان ارایه می‎نمایند.
کدام برنامه یا گونۀ ژورنالستی می‏تواند به معرفی یک شخص، بهتر از مصاحبه موثر باشد؟ همین مصاحبه است که طی آن اشخاص و کارنامه‎های‌شان به وجه احسن معرفی می‎گردند و کارکرد یک شخص از ابعاد مختلف مورد بررسی قرار می‎گیرد.
بسا اتفاق افتاده که شایعات در یک منطقه، ولایت، کشور و یا فراتر از آن سراسری می‎شود و به یک ابهام عمومی مبدل می‎گردد. برای وضاحت و روشنی انداختن و بهترین وسیله برای پاسخ دادن به ابهام عمومی، مصاحبه است و خبرنگار از زبان مردم مسایلی را می‎پرسد که در هاله‌یی ابهام قرار دارند و پاسخ‎هایی دریافت می‎کند که به ابهام عمومی پاسخ می‎دهد.
و بالاخره مصاحبه یک سرگرمی می‎باشد و به برنامه تنوع می‎بخشد.