بخش دهم/

معدود مسلکی را سراغ داریم که به اندازۀ ژورنالیزم بر اخلاق و ادب پــافشاری دارد و کـتبِ مـتعدد دربــارۀ اخـلاق ژورنالیستی و ژورنالیست نوشته شده است. بنابراین ژورنالیست و مصاحبه‎کنندۀ خوب کسی‌ست که پابند به اصول اخلاقِ حرفه‏یی می‎باشد.
مصاحبه‎کننده برای پوشش خبر و تهیۀ مصاحبه خصوصاً در کشورهـای در حـال منازعه و جنگ، به ســفر‎های خطرناک مبادرت می‎ورزد. پس مصاحبه‎کننده یک شخصِ دلیر و شجاع است و مانند سربازان در خط اولِ جبهه و یا در پیش روی تظاهرات‌کننده‎گان حضور می‎داشته باشد.
آورده‌اند که برای یک مصاحبه‎کننده هیچ ویژه‎گی‌یی بهتر از خوب گوش‎ کردن نیست. بنابراین یک مصاحبه‎گرِ خوب شخصی‌ست که به حرف‎های مصاحبه‎شـونده به‌دقــت گـوش مـی‎دهد و پُرحرفی نمی‎کند.
مصاحبه‎کننده با اقشار، گروه‎ها، احزاب و جریان‌های سیاسیِ مختلف سروکار دارد. پای صحبتِ کسانی می‎نشیند که هیچ‎گونه هم‌فکـری و یـا هـم‎تباری با او ندارند. بنابراین یک مصاحبه‎کنندۀ خوب نباید متعصب باشد و تعصب مانع رشد فکری و سد راه مسلکیِ او می‎باشد.
مصاحبه‎کننده‎هایِ خــوب کسانــی‌اند که حافظۀ خوبی دارند؛ زیرا آن‎ها بعضاً برای ترسیم حالات روانی و یا فضای حاکم بر جوّ مصاحبه و یا هم تشریح بهتر ماحولِ مصاحبه‎شونده نیاز دارند که آنچه را می‎بینیند نیز به خاطر داشته و در مصاحبه بگنجانند.
زبان منـاسـب و شیوۀ بیان بهتــر، یکی دیگر از ویــژه‏گی‎هـای مصاحبه‎کنندۀ خوب به شمار می‎رود. مصاحبه‎گر جملات زیبا را به کار می‎بـرد و در جـمله‌بنـدی پـرسش‎هایـش از مـهارت‎های کلامی استفادۀ موثر می‎نماید.
مصاحبه‎گرِ خوب به شخصی گفته می‎شود که اوضاع و شرایط را خوب تحلیل می‏کند. او علاوه بر این‌که پرسش‎های آتشین را مطرح می‎سازد، به تحلیل حالات نیز می‎پردازد و هرقدر یک مصاحبه‎کننده تحلیل‎گر خوب باشد، به همان اندازه مصاحبه‎هایش از عمق بیش‌تر برخوردار می‎گردد. اما در جریان مصاحبه و یا بعد از آن، در صدد تحمیل نظراتِ خود بر مـصاحبه‎شونده نمی‎باشد. او هم‎چنان در پرسش‎هایش قصد فریب مصاحبه‎کننده را ندارد. صادقانه و متین حرف می‎زند و پرسش‎های آتشین را در قالب جملاتِ مؤدبانه و درست بیان می‎نماید. علاوتاً یک مصاحبه‎کنندۀ خوب در پرسیدن سوالات تخنیــکی چنان ماهرانه عمــل می‎نماید که کـــمتر کسی باور می‎کند که او در مسلک مورد بحث آشنایی ندارد.
مصاحبه‎کنندۀ خوب باید در استعمال وسایل تخنیکی خصوصاً ضبط صوت و کمره‎های مختلف‌ ماهــر باشد و هــم‎زمان با پرسش‎های موجز چهار وظیفۀ دیگر را همیشه در نظر ‎داشته باشد که عبارت است از: مراقبت از وسایل تخنیکی، پیشبرد مصاحبه، سوال‎های تخنیکی و ارزیابی وقت مصاحبه.
مصاحبه‎کنندۀ ماهر و مسلکی هرگز چندین سوال را در قالب یک سوال نمی‎‏آورد، به استثنای این‌که در کنفرانس مطبوعاتی یا پایان یک مصاحبه باشد؛ چون در آن حالت به تمام مهارت می‎خواهد از مصاحبه‎شونده بیش‌تر بشنود. بنابراین از هنر پرسش کار گرفته، چند سوال را مطــرح می‎ســازد که شاید مصاحبه‎شونده اضافه از یک پاسخ ارایه نماید.
مصاحبه‎کنندۀ خوب، هم به خود و هم به مصاحبه‎شونده و مخاطـبان احترام می‎گذارد. حتا اگر از طرف مصاحبه‎شونده کلمات و جملاتِ زشت صادر شود، او ادب را رعایت نموده و در طرح سوالاتش مصاحبه‎شونده را با القاب و عناوینِ محترمانه یاد می‎نماید.
مصاحبه‎کنندۀ مسلکی اعتماد مصاحبه‎شونده را به خود جلب می‎کند و با اجرای حرکات و بیان جملات چنان برخورد می‎نماید که گویی با مصاحبه‎شونده همدل و هم‎صدا است، اما این هم‌صدایی نباید جلو طـرح سـوالات همه‌جـانبه و انتـقادی را بگیرد. هنگامی که مصاحبه‎شونده به ارایۀ پاسخ‌ها پرداخت، با دقت گوش می‌دهد و از میان پاسخ‎ها پرسش‎های بهتری را مطرح می‎نماید و هم‎زمان با آن، تسلسل منطقی مصاحبه را حفظ نموده، مصاحبه را به هدف اصلی‎اش می‎رساند.
مصاحبه‎کنندۀ خـوب همـیشه متوجه حـرکات، حالات روانی و سیگنال‎ها یا اشاره‎های زبانی و غیرزبانی مصاحبه‎شونده می‎باشد و از فحوای حرکاتِ او به حالت روانی و فشاری که ناشی از طرح سوالات بر او وارد می‎شود، پی می‎برد. سیگنال‌های زبانی و غیرزبانی‌یی که در حین مصاحبه پدید می‌آید مثلِ لبخند، حرکات ابرو و… . بعضی از این سیگنال‌ها احساسات طرفینِ مصاحبه را به نمایش می‌گذارند. احساساتی نظیر اعتماد و عدم اعتماد، فهم یا عدم فهم، علاقه‎مندی، ترس(بازاران، ۳۰ جدی ۱۳۹۶) و همچنان زمانی که مصاحبه‎شونده زیر تأثیر حرف‎ها و احساساتش قرار می‎گیرد، مصاحبه را از حالت هیجان بیرون کشیده، دوباره با طرح سوالات مرتبط به موضوع به مسیر اصلی رهنمایی می‎نماید. عدۀ زیادی از مصاحبه‎کننده‎گان حالت هیجانیِ ایجاد شده از مصاحبه‎شونده را می‎پسندند، اما اگر این حالت باعث قطع مصاحبه شود، بهتر است تغییر مسیر یابد و بعد از طرح یک سوال بیرون موضوع نظیر چند طفل دارید، آخرین اثر شما کدام است و یا کدام عکس داخل اتاق‌تان را
می‎پسندید، دوباره به موضوع مراجعه گردد.
یک مصاحبه‎کنندۀ مسلکی در پایان مصاحبه ارقام، احصاییه‎ها،‌ نام و وظیفۀ مصاحبه‎شونده را بار دیگر با وی یا شخص سوم در میان می‎گذارد تا به صورتِ اساسی در معرفی نام خصوصاً برای نشرات چاپی اشتباهی رخ ندهد و احصاییه‌ها دقیق یادداشت و بیان شوند.
عدۀ زیادی از مصاحبه‎شونده‌گان سعی می‎کنند تا از ارایۀ پاسخ‎ به سوالاتِ جنجال‌برانگیز خودداری کنند و به نحوی از دادن جواب طفره می‎روند؛ اما این مصاحبه‎کنندۀ مسلکی و ماهر است که در صورت فرار مصاحبه‎شونده از جواب درست، دوباره پرسش را مطرح می‎سازد. همچنان پرسش‌هایی را که به‌اشتباه تفسیر یا درک می‎شوند باید تکرار کرده و روشن سازد.
در بیشتر مواقع پاسخ‎گویان هیچ مشکلی در تفسیر یا درک ندارند. بعضی از افراد برای پاسخ دادن به یک پرسشِ به‌خصوص، به زمان بیشتری نیاز دارند. گاهی اوقات پاسخ‎گویانی که مشکلِ شنوایی دارند، در درک پرسش دچار مشکل می‌شوند. بنابراین مصاحبه‎گر باید آن پرسش را تکرار کند. اما به ندرت پیش می‎آید که مصاحبه‎گر پرسش را با عبارتِ دیگری بیان کند و تنها زمانی که متقاعد شد پاسخ‎گو پرسش را اشتباه تفسیر کرده، باید به این کار مبادرت ورزد.