بخش دوم و پایانی/

یک روز پس از دومین سانحۀ رانندهگی در پولیا، ماتئو سالوینی، وزیر کشور، که رهبر حزب مهاجرستیز و راست‌گرای افراطیِ «اتحادیه» نیز هست، از نقش مافیا در استثمار کارگران در این منطقه انتقاد کرد. اما بعد به سرزنش مهاجران پرداخت: «این اتفاقات نشان می‌دهد که مهاجرت کنترل‌نشده به مافیا کمک می‌کند. اگر مهاجران درمانده‌یی برای استثمار وجود نداشتند، کسب و کار مافیا سخت‌تر می‌شد.» او گفت که جلوگیری از مهاجرت، جرایم سازمان‌یافته را از بین خواهد برد. سانیت می‌گوید این کار بساط رب گوجه‌، شراب و روغن زیتون ارزان را هم برخواهد چید چون ایتالیایی‌ها حاضر نیستند که روزی ۱۶ ساعت کار کنند یا در ازای ۴ دالر یک جعبه گوجه فرنگی بچینند.
سانیت می‌گوید، «مشکل اصلی نه مافیا است و نه مهاجران. مشکل، هزینۀ اجناس ارزان است.» وقتی خرده‌فروشان به کشاورزان می‌گویند که برای هر کیلو گوجه فرنگی بیش از ۸ سنت نخواهند پرداخت، کشاورزان نمی‌توانند دستمزد عادی بدهند. اما اگر مغازه‌ها قیمت را بالا ببرند، مشتری‌ها از جای دیگری خرید خواهند کرد. به نظر سانیت، که اکنون مدیر یک سازمان مبارزه با برده‌داری به‌نام «نه به کاپورالاتو» است، رقابت شدید میان فروشگاه‌ها بر سر پایین آوردن قیمت‌ کالاها به سوءاستفاده از کارگران مهاجر دامن زده است.
سانیت تخمین می‌زند که قیمت واقعیِ خرده‌فروشیِ یک کیلو گوجه فرنگی، با احتساب حمل و نقل و فراوری، باید حدود ۲.۲۵ دالر باشد. «اگر می‌بینید که در بازار یک کیلو بادنجان را ۳۰ سنت می‌فروشند، به این معنا است که از کاپورالاتو استفاده کرده‌اند. از هیچ راه دیگری نمی‌توان گوجه فرنگی را این قدر ارزان فروخت.» سانیت تخمین می‌زند که سه پنجم از مواد غذاییِ موجود در سبد خرید هفتگیِ هر ایتالیایی، از جمله شراب، پنیر، میوه، سبزی و روغن زیتون، کم‌وبیش با استثمار کارگران مهاجر تولید شده است.
فقط ایتالیایی‌ها نیستند که از این وضعیت سود می‌برند. میل سیری‌ناپذیرِ مصرف‌کنندۀ مدرن به مانیکورهای ۱۰ دالری، تلفن‌های هوشمند جدید شیک و مواد غذایی ارزان‌قیمت به استثمار کارگران انجامیده است. برده‌داری در تولید تلفن‌های همراه، غذای حیوانات خانگی، جواهرات و کنسرو گوجه فرنگی نقش دارد. بنا به گزارش سال ۲۰۱۸ «نمایۀ برده‌داری جهانی»، برده‌داری مدرن احتمالاً در تولید ۳۵۴ میلیارد دالر از واردات سالانۀ ۲۰ اقتصاد بزرگ جهان سهیم است.
در ایتالیا، سازمان سانیت به =زودی صدور گواهی‌نامه‌هایی را آغاز می‌کند که به کشاورزان و توزیع‌کنندهگان محلی اجازه می‌دهد تا پس از احراز صلاحیت، برچسب «بدون برده‌داری» را روی محصولات خود بچسبانند. سانیت می‌گوید مشتری‌ها عادت کرده‌اند که محصولات ارگانیک را کمی گران‌تر بخرند. حالا آنها می‌توانند با پرداخت مبلغی بیشتر، محصولات عاری از برده‌داری را هم بخرند. «مصرف محصولات ارگانیک مهم است. اما آیا مهم نیست که بدانیم غذایی که می‌خوریم توسط برده‌ها تولید نشده است؟»
مشتریان اروپایی در تجارت استثمارگرایانۀ دیگری هم سهیم‌اند. بنا به گزارش سازمان بین‌المللی مهاجرت، از ۱۶ هزار زنی که در فاصلۀ سال‌های ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ از لیبی به ایتالیا وارد شدند، ۸۰ درصد-رقمی باورنکردنی-قربانی قاچاق جنسی شدند و در دام بردهگی جنسی در خیابان‌ها و روسپی‌خانه‌های اروپا افتادند.
گلادیس یکی از این زنان است. او در ۲۲ سالگی نیجریه را ترک کرد زیرا یکی از دوستان خاله‌اش به او شغلی در آرایشگاهی در تورین، ایتالیا، را پیشنهاد کرد. گلادیس می‌گوید قاچاقچی او را در روسپی‌خانه‌یی در لیبی حبس کرد و به وی آب و غذا نداد تا به تن‌فروشی رضایت دهد. سرانجام او بکارتش را در ازای یک بطری آب فروخت.
وقتی با قایق قاچاقچی به جنوب ایتالیا رسید به دوست خاله‌اش تلفن زد. آن فرد گفت که شغل سرِ جایش است و حتا جایی برای اقامت به او پیشنهاد کرد. اما وقتی گلادیس به تورین رسید، دیگر از صمیمیت و مهربانی دوست خاله‌اش خبری نبود. او به گلادیس گفت که سفرش ۲۲۵۳۰ دالر هزینه در بر داشته و برای پرداخت این بدهی باید در خیابان‌ تن‌فروشی کند. گلادیس با لحنی تلخ می‌گوید، «برای کمک گرفتن به خانه‌اش رفتم چون فکر می‌کردم که یک هموطن نیجریه‌یی به من دلداری خواهد داد. در عوض، فهمیدم که می‌خواهد از من سوءاستفاده کند.» گلادیس نه پول داشت، نه اوراق هویت و نه جایی برای اقامت. چاره‌یی نداشت جز این که به خواستۀ آن زن گردن نهد.
در اروپا زنان نیجریه‌یی دارند به آرامی جای اروپای شرقی‌ها را در صنعت غیرقانونی سکس می‌گیرند. اکثر آنها، مثل گلادیس، اهل نواحی فقیر روستاییِ جنوب غربی نیجریه‌اند که جوانانش بخت و اقبال خود را در خارج از کشور جست‌وجو می‌کنند. قاچاقچی‌ها، اغلب در قالب دوستان خانوادهگیِ دلسوز، زنان جوان را می‌فریبند و والدین‌شان را متقاعد می‌کنند زیرا وعده می‌دهند که در آرایشگاه‌ها، هتل‌ها و بوتیک‌های اروپایی پول در خواهند آورد.
وقتی این زنان به اروپا می‌رسند به آنها می‌گویند سفرشان بین ۲۰ تا ۶۰ هزار دالر خرج داشته است. آنها را تهدید می‌کنند که اگر این بدهی را نپردازند، کتک خواهند خورد، از کشور اخراج خواهند شد و اعضای خانواده‌شان صدمه خواهند دید. آنها مجبور می‌شوند که در ازای ۲۵ دالر تن‌فروشی کنند و هرچند پس از سه تا پنج‌سال قرض خود را می‌پردازند اما معمولاً باز هم در اروپا می‌مانند تا پول درآورند و شاید بتوانند در نیجریه خانه‌ بخرند، کسب‌و‌کاری راه بیندازند یا به خانوادۀ خود کمک کنند. اوکاه-دونلی، مدیر کل «موسسۀ ملی مبارزه با قاچاق انسان» در نیجریه، می‌گوید اغلب زنانی که به نیجریه برمی‌گردند خودشان روسپی‌خانه‌یی بر پا می‌کنند و ثروت خود را به رخ می‌کشند تا قربانیان تازه‌یی را بفریبند و به اروپا بفرستند و این چرخه را تداوم بخشند. گلادیس فکر می‌کند همین اتفاق برای دوست خاله‌اش در تورین رخ داده است.
به‌رغم تهدیدها، گلادیس به محض این که توانست خردخرد چند صد دالر از درآمد روزانه‌اش بدزدد، فرار کرد. اما آزادی هم بهتر نبود. گلادیس تنها بود و می‌ترسید که او را از کشور اخراج کنند. بنابراین، مجبور شد که دوباره به تن‌فروشی روی آورد. چند ماه پیش شنید که در آستی، شهری در شمال ایتالیا، سازمانی وجود دارد که به قربانیان قاچاق در زمینه‌ی کسب مهارت‌های شغلی، مشاوره و اِسکان کمک می‌کند. اما منابع محدود است و این سازمان، «پرو‌ژۀ میزبانی و جذب مهاجران»، فقط می‌تواند به ۲۵۰ زن خدماتی ارایه کند. گلادیس چند ماه در نوبت ماند تا سرانجام این سازمان توانست به او مشاوره و سرپناه دهد.
پرینسس اینیانگ اکوکون، بنیان‌گذار این سازمان، که در سال ۱۹۹۹ توسط قاچاقچی‌ها از نیجریه به تورین برده شد، از نیاز شدید به ارایۀ خدمات بیشتر حرف می‌زند. او تخمین می‌زند که تنها در منطقۀ آستی بین ۷۰۰ تا ۱۰۰۰ قربانیِ قاچاق جنسی محتاج کمک هستند. او می‌گوید، «همه از مشکلات قاچاق حرف می‌زنند اما هیچ‌کس نمی‌گوید بعد از قاچاق چه بر سرِ یک دختر می‌آید.»
او می‌گوید عجیب نیست که بسیاری از این زنان دوباره به سراغ تن‌فروشی می‌روند. در ایتالیا تعداد شغل‌ها محدود است، حتا برای زنانی که ایتالیایی یاد گرفته‌اند یا اجازۀ اقامت دارند. تعداد بسیار کمی از آنها می‌خواهند به نیجریه برگردند چون مقروض و بدنام‌ شده‌اند. اکوکون می‌گوید، «مسأله ساده نیست چون آنها مهاجر اقتصادی نیستند-آنها را قاچاقی به اینجا آورده‌اند و بنابراین نمی‌توان همین‌طوری آنها را برگرداند.»
برخی از این چرخۀ برده‌داری مدرن می‌گریزند اما فرار، فرایندی پیچیده و دلهره‌آور است. یاباروت سرانجام موفق شد که از چنگ ربایندهگان لیبیایی‌اش بگریزد. او توانست به اندازۀ کافی پول جمع کند و به قاچاقچی بدهد تا او را با قایق به ایتالیا ببرد. اما تنها چند ساعت بعد از ترک بندر، نیروهای گارد ساحلی لیبی او را دستگیر کردند و به بازداشتگاه فرستادند. او که از شکنجه و بیگاریِ دوباره می‌ترسید، اعلام کرد که حاضر است از طریق سازمان بین‌المللی مهاجرت به نیجریه بازگردد. یک هفتۀ بعد، در ۲۲ مارچ ۲۰۱۸، او و ۱۴۸ نیجریه‌یی دیگر را با یک فروند هواپیمای دربستی به لاگوس، پایتخت نیجریه، فرستادند. بسیاری از آنها را از بردهگی، بیگاری و حراج بردهگان رهانیده بودند اما عجیب آن که در فرودگاه هم آنها را نه از طریق ترمینال مسافری بلکه از ترمینال باری به کشور راه دادند.
تا کنون بیش از ۱۰ هزار نیجریه‌یی از طریق این سازمان به کشورشان برگشته‌اند. به هر یک از آنها یک تلفن، یک وعده غذا و مبلغی معادل ۱۱۲ دالر می‌دهند تا به کشور برگردند. وقتی در نیجریه جا افتادند، می‌توانند برای کارآموزی و کمک‌هزینۀ ایجاد کسب‌وکارهای کوچک تقاضا بدهند، اما برای اکثرشان بازگشت به وطن تجربه‌یی تلخ‌وشیرین است. آبرهام تامرات، مدیر برنامۀ مهاجرتی «سازمان بین‌المللی مهاجرت» در لاگوس، می‌گوید، «بسیاری از آنها قرض گرفته‌‌اند یا خانواده‌های‌شان دار و ندار خود را فروخته‌اند تا پول جور کنند و به قاچاقچی بدهند. بنابراین، وقتی این طور دست خالی بر می‌گردند، برای‌شان راحت نیست.» بسیاری از آنها دوباره سعی می‌کنند تا به اروپا بروند.
با‌این‌همه، کارا، اقتصاددان متخصص برده‌داری، می‌گوید اولین قدم برای تعطیل کردن این بخش از برده‌داری مدرن، برچیدن مهاجرت غیرقانونی است. بنا به گزارش سال ۲۰۱۶ «سازمان بین‌المللی مهاجرت»، ۷۰ درصد از مهاجرانی که از آفریقای شمالی به اروپا می‌روند، نوعی استثمار را تجربه کرده‌اند، خواه در قالب ربوده‌شدن به قصد اخاذی یا تحمل بیگاری، حبس غیرقانونی و خشونت جنسی. با وخیم‌تر شدن اوضاع در لیبی، احتمالاً وضعیت از این هم بدتر خواهد شد. در اروپا، احساسات مهاجرستیزانه سبب شده که مهاجران غیرقانونی بیش‌ازپیش به زندگی مخفیانه روی بیاورند و در نتیجه نسبت به استثمار آسیب‌پذیرتر شوند.
بر اساس گزارش سال ۲۰۱۸ «دروازه‌بانان بنیاد گِیتس»، در سال ۲۰۵۰، ۴۰ درصد از فقیرترین مردم دنیا ساکن نیجریه و جمهوری دموکراتیک کنگو خواهند بود. اکوکون می‌گوید اگر الان سرمایه‌گذاری مناسب انجام نشود، تعداد افرادی که خود را به آب و آتش می‌زنند تا به اروپا بروند افزایش خواهد یافت. «اگر واقعاً می‌خواهید که قاچاق جنسی را متوقف کنید برای نیجریه‌‌یی‌های جوان انگیزه‌یی فراهم کنید تا در وطن بمانند. در جوانان ما سرمایه‌گذاری کنید. به آنها کار بدهید. اگر اوضاع نیجریه مساعد باشد، زندهگی خود را به خطر نخواهند انداخت تا به اروپا بروند.» او در ادامه می‌افزاید که در عین حال، باید راه‌های مهاجرت قانونی را افزایش داد. برای جوانان بی‌بضاعت آفریقایی‌ مهاجرت به اروپا تقریباً محال است اما معلوم است که اروپا به نیروی کارِ آنها احتیاج دارد. «اروپا به کشاورز، خدمتکار خانگی، و دروگر نیاز دارد. آفریقا می‌تواند این نیاز را رفع کند.» سوماهورو، نمایندۀ اتحادیه‌های کارگری در ایتالیا، با لحنی صریح‌تر می‌گوید: «دارند آدم‌ها را می‌فروشند چون سفارت‌‌خانه‌های اروپایی به آفریقایی‌ها ویزا نمی‌دهند.»
تا وقتی که فرصت‌های موجود در وطن آدم‌هایی مثل یاباروت ناچیز باشد، آنها خود را به آب و آتش می‌زنند تا در اروپا فرصتی بیابند. یاباروت می‌گوید دیگر از طریق لیبی نخواهد رفت اما باز هم نیجریه را ترک خواهد کرد و این بار از مسیر دیگری خواهد رفت. او می‌گوید، «مجبور شدم که بروم چون این‌جا هیچ چیزی برایم وجود نداشت. هنوز هم همین طور است. خب چه کار باید بکنم؟»