بخش پنجاه‌ویکم/

پرسش‎های غافل‌گیر‎کننده
نوعی از پرسش است که مصاحبه‎کننده دور از حدس‌وگمانِ مصاحبه‎شونده می‎پرسد. این نوع پرسش‎ها در دو حالت انجام می‎شوند. حالتِ نخست وقتی‌ست که مصاحبه‎کننده می‎خواهد مصاحبه را از حالتِ عادی بیرون سازد. ممکن است در جریانِ مصاحبه، خصوصاً مصاحبه‎های تلویزیونی و رادیویی، مصاحبه‎شونده زیر تأثیرِ احساسات و عواطفش قرار گیرد و یا این‌که یک حالتِ انجماد دماغی بر او مستولی شود. در این‌هنگام مصاحبه‎کنندۀ ماهر سوالِ غیرمترقبه‌یی را مطرح نموده و با عادی‌شدن وضعیت روحی و کلامیِ مصاحبه‎شونده، دوباره هدفِ اصلی را تعقیب می‎نماید. حالت دوم وقتی‌ست ‌که مصاحبه‎کننده در جریان مصاحبه، یک پرسشِ دور از موضوعِ مصاحبه را مطرح می‎نماید تا پاسخ‎دهنده بدون آماده‎گی ذهنی و به شکل فی‌البدیهه آن را پاسخ گوید و پاسخی غیرپیش‌بینی‌شده را از او دریافت کند. این حالت زمانی رخ می‌دهد که مصاحبه‎کننده در کمین نشسته و به مجرد پدیدار شدنِ مصاحبه‎شونده بدون پیش‌بینی و یا آماده‎گی او، سوال را مطرح می‎سازد. معمولاً این نوع مصاحبه‎ها رادیویی و تلویزیونی می‎باشند.
عده‌یی از عکاسان برای رسانه‎های معتبر در جهان، عکس‎هایی تهیه می‎کنند که بدون اطلاعِ اشخاص و یا آماده‎گی آن‎ها گرفته می‎شود. به این نوع عکاسان، پاپارازی می‎گویند. پاپارازی‌ها کسانی‌اند که به تعقیب اشخاصِ مشهور در مکان‎های مختلف به‌طور مخفی جابه‎جا شده و در کمینِ آنان می‌نشینند و از زنده‎گی شخصی، سفرها یا رفت‌وآمد‎های آنان عکس‎برداری می‎کنند.
در یکی از تلویزیون‎های افغانستان با جنرال شهنواز تنی وزیر دفاع پیشینِ افغانستان که در ۱۶ حوت ۱۳۶۸ علیه حکومت داکتر نجیب‎الله کودتای نظامی به‎راه انداخته بود، مهمانِ برنامه‌یی دربارۀ آوردنِ صلح در افغانستان و تلاش‎های شورای عالی صلح بودیم. مصاحبه‎کننده می‌دانست که بنده در آن‌زمان خبرنگار بوده و از جریان کودتا، گزارش‌ها و مصاحبه‎هایی تهیه کرده ‌بودم. زمانی که بحث به نیمه‎هایش رسیده بود و داشتیم دربارۀ راهِ دشوار صلح در افغانستان صحبت می‏کردیم، مصاحبه‎گر دفعتاً پرسید که «به نظر شما عوامل شکست کودتای جنرال تنی علیه حکومت داکتر نجیب‌الله چه بوده است؟» درحالی که شخص کودتاچی در بحث حضور داشت، اما خبرنگار سوالی غیرمترقبه را مطرح کرد. البته این سوال هیچ ربطی به موضوع بحث نداشت، ولی او به‌خوبی می‌دانست که بار دیگر اشتراک جنرالِ کودتاچی و خبرنگارِ شاهد عینی که هر دو گفته‎های زیادی دربارۀ کودتای آن زمان دارند، در یک برنامه یا بحث شاید میسر نشود. بنابراین خواست به یک ابهام عمومی پاسخ داده شود و از هنرِ پرسیدنِ غیرمترقبه کار گرفت و سوال غافل‌گیر‎کننده‎یی را مطرح ساخت و جوابِ خوبی دریافت کرد. بعداً این هنر مصاحبه‎کننده مورد ستایشِ بسیاری قرار گرفت.

پرسش‎های احساسی
زمانی مصاحبه‎کننده دربارۀ احساسات و عواطفِ یک شخص (هنگامی که حالاتی خاص مانند موفقیت و شکست رخ می‌دهد و یا پس از دریافت یک خبرِ شگفت‎انگیز یا هولناک) پرسش می‎کند. در چنین حالات، مصاحبه‌شونده زیر تأثیر فشار روانیِ شدید قرار داشته و دربارۀ احساسات و عواطفِ خود ناگزیرانه صحبت می‌کند. در چنین حالات، پرسش مستلزم دقتِ فراوان است و پرسش‎ها کوتاه مطرح می‎گردد. باید متوجه بود که در چنان حالات امکان وارد شدنِ اتهامات و وعده‎هایِ میان‌تهی بسیار زیاد است، علاوتاً مسایل فرهنگی و عقیدتی نیز باید به‌شدت مراعات گردد.
دستورالعملِ خاصی برای این‌گونه پرسش‎ها وجود ندارد، اما مصاحبه‎کننده سعی ورزد که سوالاتِ عام‌فهم مطرح و مصاحبه را در قالب دو یا سه سوال خلاصه ‎نماید. توازن در پرسش‎ها ضروری است، اما مصاحبه‎کننده مواظب باشد که با طرح سوالات اعصابِ مصاحبه‎شونده را تخریش ننماید. به طور مثال، مصاحبه‎گر بعد از زلزله با یکی از آسیب‌دیده‌گان مصاحبه‌یی را انجام داد و در اولین سوال از او پرسید که «چه احساسی دارد؟» مصاحبه‎شونده سیلیِ محکمی را به وی حواله نمود و گفت: «وقتی زن و فرزندِ یک شخص در اثر زلزله کشته شوند و خانۀ وی خراب گردیده باشد، چه احساسی می‎داشته باشد؟»