آیا انسانِ امروز در حاشیۀ دستاوردهای فناورانه‌یی هست که می‌توانند دست به تکمیل و تقویتِ نیروهای ذهنیِ انسانی فراتر از محدودۀ قدرت شناخت و تشخیصِ او بزنند؟ آیا به زودی ارتقا و افزایش قوۀ ادراک یا همان قدرت مغز انسان، با زدن کلیدی همانند وصل کردن دوشاخۀ برق به پریز یا حتا از طریق توسعه و دست‌کاری ژنتیک امکان‌پذیر خواهد شد؟ به راستی معنای این توسعه و پیشرفت برای آیندۀ بشریت چه می‌تواند باشد؟
انسان امروز در میانۀ انقلابی به‌ظاهر خاموش به سر می‌برد که در جریانِ آن قرار است با گام نهادن در قلمرو نوینی از دستاوردها در زمینۀ علوم و پزشکی، نویدبخش معرفی افرادی شود که قدرتمندتر، باهوش‌تر و پایدارتر خواهند بود و به نوعی نسخه‌های توانمند و دیگرگونه‌یی از انسانِ معاصر به شمار می‌روند. شواهد این انقلاب را در هرجا می‌توان جست‌وجو کرد. امروز شاهد افرادی هستیم که به‌طور معمول برای دستیابی به آنچه «دید برتر» ۱۵۲۰ می‌گویند، تحت اعمال جراحی LASIK قرار می‌گیرند و برای بازیابی یا بهبود چشم‌گیر عملکرد شنواییِ خود به جراحی کاشت حلزون شنوایی ‌رو می‌آورند.
در این میان، هرچند برای قهرمانان ورزشی رو آوردن به مصرفِ دارو و مکمل‌هایی همچون استروئیدها و هورمون رشد انسانی (HGH) به‌ منظور بهتر ساختن عملکردشان جای بحث دارد، کلینیک‌های متعددی در کالیفرنیا یا جاهای دیگر به‌طور قانونی، هورمون رشد انسانی را به مشتریان و درمان‌جویان مسن‌ترِ خود ارایه می‌کنند تا مثلاً آن‌ها جوانی را از سر بگیرند و از این راه به سالمندان کمک می‌کنند تا احساس شادابی و جوانی بیشتر کنند و همچنین از زورمندی، طراوت و چالاکیِ بیشتری برخوردار شوند.
امروزه میلیون‌ها امریکایی از متدهای دارویی برای افزایش چالاکی، چابکی و هوش‌شان بهره می‌برند. دانشجویان، سربازان، افسران و مدیران به این نتیجه رسیده‌اند که داروی پرویژیل می‌تواند هوش، حافظه و تمرکز را تقویت کند در همین خصوص برنامۀ آمایش و جمع‌آوری اطلاعات مجلۀ معتبر نیچر آشکار ساخت که پاسخ ۲۰ درصد اصحاب دانشگاهی، دانشمندان و محققان به پرسش‌نامه حاکی از استفادۀ آن‌ها از داروهای ریتالین و پرویژیل برای بهبود بخشیدن قدرت تمرکز، توجه و حافظه‌شان بوده است. ارتش ایالات متحده و همین‌طور لژیون خارجی فرانسه مبادرت به تهیه و توزیع داروهای پرویژیل، دونپزیل و سایر داروهای هوشمند در میان سربازان و خلبانان نموده‌اند تا از این راه هوشیاری، چابکی و عملکردشان را افزایش دهند. البته بهترین کلاسِ این توان‌سازهای انسانی هنوز در راه است و شاید تنها کمتر از ۱۰ سال افراد بتوانند موقتاً از طریق تحریک مغناطیسی فراجمجمه‌یی(TMS)، هوشِ خود را تقویت کنند.
در این متد جدید، پالس‌های میلیونیوم ثانیه‌یی از انرژی چندسانتی‌متری به داخل مغز فردی که کلاهک دستگاه را به سر گذاشته، انتقال می‌یابد و بر فعالیت الکتریکی در سلول‌های مغزی تأثیر می‌گذارد. آزمایش‌ها نشان داده‌اند چنین پالس‌هایی می‌تواند زمان واکنش فرد به آزمون‌ها را افزایش داده و حافظه را تقویت کند. از طرفی پیش‌بینی می‌شود که تا سال ۲۰۳۰ از فناوری نانو و نانوربات‌های کاشتنی برای تجدید سازمان و نوسازی معماری محدود و معیوب ناحیۀ عصبی مغز استفاده خواهد شد و بدن انسان میزبان نسل جدیدی از انواع و اقسام ایمپلنت‌های توانمندساز با وظایف گوناگون شود. در نتیجه گشودن درهای بدن به روی فناوری‌های نوین، انسانی که چنین ایمپلنت‌هایی را دریافت می‌کند، صاحب حافظه‌یی کارآمدتر و ظرفیت فکری افزون‌تری خواهد شد.
دانشمندان دانشگاه واشنگتن در حال کار روی نوعی از لنزهای تماسی هستند که به فرد استفاده‌کننده از آن، قدرت مافوق انسانی می‌بخشد تا مثلاً صفحات کنترل فرمان را به صورتِ تصاویر سه‌بعدی مشاهده کنند و جست‌وجویی بصری در وب‌سایت با نگاهی متفاوت داشته باشند و به شکل الکترونیکی به ارایۀ اطلاعات کلیدی فراموش‌شده دربارۀ آشنایان قدیمی مبادرت ورزند و این‌همه ممکن است به‌ساده‌گی و از طریق متمرکز ساختن لنز چشمی روی فرد مورد نظر تأمین شود. اکنون و از بعد دیگر، دانشمندان به دنبال افزایش دادن قوای جسمانی افراد از راه تجدید ساختار و نوسازی پیکرۀ انسانی هستند.
انسان امروز در میانۀ انقلابی به ظاهر خاموش به سر می‌برد که در جریان آن قرار است با گام نهادن در قلمرو نوینی از دستاوردها در زمینه‌ علوم و پزشکی، نویدبخش معرفی افرادی شود که قدرتمندتر، باهوش‌تر و پایدارتر خواهند بود و به نوعی نسخه‌های توانمند و دیگرگونه‌یی از انسان معاصر به شمار می‌روند. در همین خصوص، محققان امیدوارند روزی موفق به جاگذاری و تعویض ماهیچه‌های بدن با مواد کمتر شناخته‌شده‌یی موسوم به پلیمرهای الکترواکتیو شوند.
طرف‌داران فناوری نانو زمانی را پیش‌بینی کرده‌اند که ما قادر به نومهندسی و بازسازی پوست بدن به سمت موادی باشیم که سبک‌وزن، قابل انطباق و سازگار با تغییرات محیطی و حقیقتاً فناناپذیر خواهند بود. دانشمندان احتمال می‌دهند که در آینده پیشرفت دانش بشری و به خصوص علم ژنتیک و مهندسی آن بتواند والدین را قادر به برنامه‌ریزی ژنتیکی فرزندان‌شان برای میزبانی خصوصیات تقویت یافته‌یی کند که هوش پیشرفته و بدن‌های انعطاف پذیرتراز آن جمله محسوب می‌شوند.
اکنون که دستاوردهای علمی و فناوری نویدبخش آزادکردن پتانسیل انسانی به وسعت و حدی غیرقابل تصور برای اکثر مردم قرن بیستمی است؛ بسیاری از افراد با احترام و تبریک نسبت به چنین ابداعات و اختراعاتی برخورد می‌کنند، البته نه با آغوش گشوده، بلکه با ترکیبی از ترس، اضطراب و اغلب ضدیت و خصومت آشکار.
در امریکا برخی اعضای شورای اخلاق زیستی ریاست‌جمهوری که نفوذ و تأثیر زیادی بر سرمایه‌گذاری و سیاست‌های علمی دولت دارند، با قاطعیت نگرشی منفی را در خصوص فناوری‌های مربوط به تقویت و ارتقای انسان ابراز می‌کنند و بیمِ آن دارند که چنین فناوری‌هایی بتوانند استخوان‌بندی اخلاقیِ جامعه را سست و تخریب کنند.
یکی از انتقادات وارده به مسألۀ ارتقای انسانی از سوی کسانی که با تحقیقاتی از این دست به ضدیت پرداخته‌اند، این‌است که به‌کارگیری فناوری‌های توان‌زایی و ارتقابخشی به مثابۀ تقلب کردن فرد تقویت‌شده هستند، مثل این که فرد با استفاده از استروییدها، هورمون رشد انسانی و قرص‌های هوشمندساز به امتیاز رقابتی ناعادلانه‌یی نسبت به دیگران نایل شود. بحث تقلب در برخی حوزه‌ها اساساً اعتباری برای خود کسب کرده است، چون که بسیاری از این فناوری‌های ارتقابخش در زمینۀ ورزش به عموم معرفی شده‌اند.
به اعتقاد کارشناسان، جدا از کاربرد فناوری ارتقابخشی انسانی در حوزۀ شناخته‌شدۀ ورزش و توان‌زایی جسمانی، چالش دیگری که درخصوص به‌کارگیری این فناوری مطرح می‌شود، این است که مثلاً تحت چه منطق اخلاقی می‌توانیم گروهی از دانشمندان را از به‌کارگیری داروهای هوشمندکننده یا قرص‌های خلاقیت‌بخش منع کنیم، درحالی‌که از این راه می‌توانیم آن‌ها را به کشف سریع‌تر سرنخ‌هایی دربارۀ سرطان یا ایدز کمک کنیم؛ تنهابا این استدلال ساده که چنین استفاده‌یی را در حکم نوعی تقلب در نظر می‌گیریم؟ به همین ترتیب مثلاً اگر شما درحال غرق شدن بودید، ترجیح می‌دادید نجات‌غریق‌تان فرد تقویت شده‌یی از این دست باشد که می‌تواند در عرض ۳۰ ثانیه برسد، یا فردی غیرتقویت‌شده که این کار را ظرف ۲ دقیقه انجام می‌دهد؟
با این اوصاف، فرآیند ارتقا و افزون‌سازی قابلیت‌های حواسی و حرکتی انسان به ما در کشف مرزهای واقعی موجودیت و جوهر بشری کمک می‌کند. در این میان، مهم‌ترین مسأله این است که به‌جای دنبال کردن راه‌هایی برای محدود کردن ارایه و به‌کارگیری این فناوری‌ها، ما باید با شوق و رغبت از چنین فناوری‌های دگرگون‌کنندۀ آینده به عنوان روش‌هایی برای اصلاح و بهبود بخشیدن وضعیت بشر استقبال کنیم.
منبع: آفتاب