بخش دوم و پایانی
ویپو در معرفی مالکیت معنوی آن‌قدرها هم بی‌تفاوت نبوده است و با تعریف این عرصه، به گردآوری توصیف‌هایی از مالکیت معنوی پرداخته است. مالکیت فکری در این سازمان به خلاقیت ذهنی و فکری انسان در زمینه‌های گوناگون مثل ابداعات هنری، ادبی، صنعتی، علمی، فناوری و علایم تجاری اطلاق می‌شود. نمایش، صدای ضبط شده و برنامۀ رادیویی نیز از جملۀ این موارد است. حمایت در برابر رقابت نامطلوب و سایر حقوق معنوی در قلمرو صنعت، علم، ادب و هنر از سایر مواردی است که در قلمرو این سازمان واقع شده‌اند.
البته تمامی فعالیت‌ها در این سازمان در حمایت قانونی از فکر خلاصه نمی‌شود، بلکه قسمت گسترده‌یی از توانایی‌های آن در جهت شناسایی و قدردانی از مخترعان و مکتشفان به کار برده شده است.
جوایزی نیز از آغاز دهۀ ۸۰ قرن گذشته به برخی مخترعان و نویسنده‌گان زیر عنوان «طلای ویپو» اهدا می‌شود. نظام حقوقی سازمان به گونه‌یی است که معاهدات بسیاری را شامل می‌شود. در حالت عمومی ۲۲ معاهدۀ اصلی برای آن شناسایی شده است که ۱۶ مورد آن در زمینۀ مالکیت صنعتی و ۶ مورد در مالکیت ادبی و هنری است.
حال
مالکیت معنوی امروزه از آن‌چنان جایگاهی برخوردار است که اکثر سازمان‌های تجاری مانند سازمان تجارت جهانی(WTO) پیش‌شرط عضویت‌شان را پذیرش استندردهای مطلوب در رابطه با مالکیت معنوی قرار داده‌اند. در این خصوص ویپو در سال ۱۹۹۶ طی یک موافقت‌نامه که با سازمان تجارت جهانی به امضا رساند، قدم عمده‌یی برداشته است. این سند که به موافقت‌نامۀ جوانب تجاری حقوق مالکیت معنوی معروف است، باعث افزوده شدن ارزش ویپو و نقش‌آفرینی بیشترِ آن شده است.
هرچه نقش ویپو در معادلات تجاری بیشتر شود، بدون شک خواهد توانست استندردهای بین‌المللی را حاکم سازد؛ زیرا بزرگ‌ترین وظیفۀ آن ایجاد موازین و استندردهای بین‌المللی است.
برنامه‌ریزی‌های بسیاری نیز برای افزایش حمایت از مالکیت معنوی در این سازمان بین‌المللی به عمل آمده است که از آن جمله می‌توان به آماده کردن مفاد عهدنامه‌های جدید، اقدام برای هماهنگی قوانین ملی با قواعد جهانی، کمک‌های فنی و حقوقی به کشورهای در حال رشد، تلاش در گردآوری و اشاعۀ اطلاعات و ارایۀ خدمات ثبت بین‌المللی این حقوق اشاره کرد.
امروزه موضوع ثبت اختراع از اهمیت فوق‌العاده‌یی برخوردار است، چنان‌که بنا بر برآوردهای سازمان، مدارک جمع‌آوری‌شده در این خصوص به حدود ۲۹ میلیون مورد رسیده و هر سال نیز چیزی حدود یک میلیون مدرک به آن افزوده می‌شود.
PCT عنوان معاهده‌یی است که بیشترین تأثیر را بر موضوع ثبت اختراعات داشته است. رویۀ عمل درPCT، تقاضای بین‌المللی کردن برای ثبت اختراع واحد در کشورهای متعدد است. یعنی متقاضی بتواند در هر یک از کشورهای عضو در قالب PCT اختراع خویش را به ثبت برساند. این قالب باعث گردیده است که مراحل ثبت آسان شده و هزینه‌ها به مراتب کاهش یابد. در میان متقاضیان نیز استفاده از PCT رواج خوبی یافته و هم‌اینک نیز رو به افزایش است.
علاوه بر PCT سه معاهدۀ دیگر نیز برای این مسأله وجود دارد، ولی آن‌چه مهم می‌باشد، گردآوری مدارک ثبت اختراع است، زیرا با استفاده از این مدرک می‌توان بسیاری اطلاعات فنی مؤثر را که به هیچ عنوان نمی‌توان از منابع دیگر کسب کرد، به‌دست آورد. علاوه بر این‌که بسیار سریع‌تر از منابع دیگر می‌توان از اطلاعات مفید بهره جست.
امروزه یکی از وظایف عمده و بسیار مهم ویپو، فعالیت‌های آموزشی آن است. این سازمان با ایجاد برنامه‌های مدون و مدرن خود قصد کرده که در زمینه فرهنگ‌سازی، اقدمات موثری به انجام رساند. میزان استقبال نیز همه‌ساله وسعت بیشتری می‌یابد.
هرچند اعضای ویپو کشورها هستند، ولی هدف اصلی آن، کمک‌رسانی به افراد و استعدادها است. ویپو معتقد است اگر مستقیماً با افراد مواجه شود و در راه آموزش آن‌ها گام بردارد، خواهد توانست به اهداف عالیِ خود دست یابد. بودجۀ مناسبی که سازمان در اختیار دارد و عدم نیازِ آن به کمک‌ها و سهمیه‌های اعضا باعث شده است که بتواند بیشتر به فکر دولت‌های در حال توسعه باشد. زیرا اکثر سازمان‌های بین‌المللی دیگر، به سبب احتیاج به پرداخت سهمیۀ دولت‌های عضو، نمی‌توانند استقلال قابل ملاحظه‌یی در تصمیم‌گیری داشته باشند. ولی این سازمان ۸۵% بودجۀ خود را از طریق فعالیت‌های خود تأمین می‌نماید.
مورد آخر که در زمینۀ فعالیت‌های روزانه و جدید سازمان ویپو می‌توان ذکر کرد، شیوۀ حل اختلاف در این سازمان می‌باشد.
این سازمان روش خاصی برای این امر دارد، زیرا آن‌چنان که می‌توان تصور نمود، لازمۀ حل اختلاف در موارد مربوط به ویپو سریع بودنِ رویۀ آن است. به همین دلیل در سازمان از روش داوری و میانجی‌گری استفاده شده است که انعطاف‌پذیری آن را بالاتر ببرد.
مسالۀ بعد در حل اختلاف در سیستم مذکور، موضوع هزینه‌هاست. چون خواهان، در این موارد اصولاً افراد مخترع و مکتشف و هنرمندان و غیره هستند، بی‌شک توانایی پرداخت هزینه‌های بالا را نخواهند داشت. البته انعطاف‌ در این زمینه نیز قابل توجه است، زیرا سیستم به نحوی است که با توجه به کشور یا سازمان بودن مدعی، هزینه‌ها نیز تغییر می‌یابد. آیین داوری نیز مخصوص سازمان طراحی شده است. در این آیین داوری حتا نیاز به حضور طرفین در مقر دادگاه نیز نیست و آن‌ها می‌توانند با توجه به فناوری‌های انترنتی با مقر دادگاه تماس مجاز داشته باشند.
آینده
WIPO در مقابل فناوری‌های جدید همانند انترنت به خوبی واکنش نشان داده است. بسیاری فعالیت‌ها از جمله سیستم حل اختلاف در این سازمان با استفاده از آن صورت می‌گیرد، ولی هنوز نتوانسته است که مقررات جامع و مانعی برای آن‌ها وضع کند. یا فضای مجازی موقعیتی فراهم کرده است تا با ایجاد یک دنیای جدید، روش‌های نوینی برای نشر اطلاعات و تألیفات ایجاد شود. محیط دیجیتال امکان ارتباط و Copy right را افزایش داده و خطر استفادۀ غیرمجاز از مالکیت‌های معنوی را ده‌چندان کرده است. عدم تسلط بشر بر فضای مجازی باعث شده است این شعبه از فناوری کنترل‌ناشدنی بنماید. مخصوصاً در محیط بین‌المللی، این عدم کنترل به مراتب افزون‌تر است. میزان جرایم انترنتی هر روز رو به افزایش است و سازمان ویپو تحت فشار زیادی است تا به حل مسایل ناشی از تأثیر فناوری الکترونیک کمک کند.
روش‌های جدید نشر اطلاعات در فضای مجازی باعث شده است که همۀ قواعد و مقرراتی که تاکنون حاکم بر مالکیت معنوی بوده است، زیر سوال برود. علت این مسأله، سنتی بودن همۀ قالب‌های حاکم بر این قواعد است. تاکنون قوانین Copy Right همه‌گی برای حمایت از بیان اندیشه بوده است و معمولاً حمایت از خود اندیشه و اندیشه‌ورز به فراموشی سپرده شده بود. سازمان جهانی مالکیت معنوی به‌شدت مشغول فعالیت است تا بتواند راه‌حل مناسبی برای این قضیه بیابد. هرچند ECUP یک حرکت اروپایی است و در اتحادیۀ اروپایی پایه‌گذاری شده است، اما تنظیم موفقیت‌آمیز آیین‌نامۀ عملی برای استفاده از اطلاعات الکترونیکی، مطمیناً خواهد توانست راه مناسب را به WIPO نشان دهد.
در مقابل این سازمان بین‌المللی که تحت تملک دولت‌هاست، خود ناشران نیز بیکار ننشسته‌اند و با تنظیم تمهیداتی در این خصوص به فعالیت پرداخته‌اند. ایجاد کلمۀ عبور (Password) برای ورود و دسترسی به اطلاعات که معمولاً همراه با هزینه‌هایی نیز می‌باشد و تعیین و تعریف سطوح حفاظتی چند لایه، هم‌چنین انعقاد قرارداد فروش اطلاعات دیجیتال و به‌کارگیری قواعد سخت (e –commerce) در مورد مالکیت معنوی، همه راه‌حل‌هایی‌اند که بارقۀ امید را برای حاکمیت قانون به فضای مجازی زنده نگه داشته است.
هرقدر استفاده از فضای انترنت در جهت سرعت دادن به فعالیت‌های تجاری موثر واقع شده، به همان اندازه نیاز به قواعد دقیق‌تر را نیز افزایش داده است. مسایلی مثل نشر الکترونیکی نیاز به حفاظت شبکه را بالاتر برده و روش‌های متفاوتی مثل امضای دیجیتال، کیف پول دیجیتال، چک‌های دیجیتال را مطرح ساخته است. روابط دیجیتالی نیز متفاوت از گذشته شده است و هر روز پیچیده‌تر می‌گردد.
باید امیدوار بود که ویپو با کمک WTO و سازمان‌های مرتبط دیگر مثل (ICC اتاق بازرگانی بین‌المللی) بتواند بر این بحران‌ها فایق آمده و هم‌چنان به تأثیرگذاری خویش ادامه دهد؛ زیرا دستاوردهای آن مثل ایجاد رفاه اجتماعی، استفاده از استعدادهای خلاق و تشویق آن‌ها، حمایت از دانش سنتی و رسوم و سنن محلی، سعی در ایجاد محیطی باثبات، تسهیل راه‌های تبادل اطلاعات و کمک به مبارزه با فعالیت‌های غیرقانونی، نتایجی نیستند که بتوان به این راحتی از آن‌ها چشم‌پوشی کرد.