بخش نخست

پرسش کردن، یکی از قوی‌ترین ابزارهای تفکر عاقلانه و منطقی است؛ بنابراین با توجه به نقش بنیادی تفکر می‌توان دریافت، پرسش کردن در هر زمینه‌یی شاه‌کلید موفقیت، خوش‌بختی و سعادت انسان است.

در اهمیت پرسش‌گری، ارسطو معتقد است: چون یکی از پایه‌های عقلانیت، پرسشگری است؛ پس انسان به اندازه‌یی که پرسش، نقد و شک می‌کند، خردمند است. کارکرد اساسی سوال کردن تا حدی است که یکی از ویژه‌گی‌های انسان از همان نوزادی، حس کنجکاوی و پرسش است، اما به جای رشد و تقویت آن، این حس عمیق و روشن‌گرانه به دلیل تربیت نادرست، بی‌حوصله‌گی و نداشتن حس مسوولیت در مقابل فرزندان، از همان کودکی سرکوب می‌شود.
برخی والدین به جای این‌که خوشحال باشند فرزندشان مراحل رشد خود را به سلامت طی می‌کند، از پرسش‌های فرزند خود خسته شده و تصور می‌کنند کودک‌شان فضول است و به هر چیزی کار دارد؛ در حالی که او با پرسش در حال یادگیری و شناخت دنیای اطرافِ خود است.
در این مقاله صرفاً به چه‌گونه‌گی رشد و پرورش حس پرسش‌گری در کودکی و نوجوانی می‌پردازیم.
کنجکاوی از چه سنی آغاز می‌شود و طبق این ویژه‌گی، کودک کنجکاو به دنبال چیست؟
یکی از ویژه‌گی‌های شخصیتی ما، دقیقاً از بدو تولد کنجکاوی است. به تدریج میزان کنجکاوی افزایش پیدا می‌کند. در واقع هدف از کنجکاوی، جست‌وجوی یک پدیده جدید است. در واقع کودکان از طریق کنجکاوی و جست‌وجو در حال آموختن هستند. تقویت جنبه کنجکاوی آن‌ها، اثرات سودمندی در موفقیت و سعادت‌شان خواهد داشت. هرچند اطفال دوست دارند بدانند آدم‌های دوروبرشان و هر چیزی در اطراف‌شان است چه ویژه‌گی‌هایی دارند، اما این اجازه دادن به این معنا نیست که آن‌ها به هر چیزی دست بزنند. یک کودک باید بداند به هر چیزی نباید دست زد. به همین دلیل باید یک مرز درست کنیم، هم به دنبال این باشیم که کودک‌مان دنبال چیزهای جدید بگردد و از طرف دیگر نیز باید حدود مقررات کنجکاوی را برای او مشخص کنیم.
با افزایش سن، دامنه کنجکاوی کودکان چه تغییری می‌کند؟
کنجکاوی کودکان در سه ماهه‌گی تا شش ماهه‌گی معمولاً در حول‌وحوش یک متر است. از شش ماهه‌گی تا نُه ماهه‌گی معمولاً در پیرامون خودشان در یک اتاق معمولی در فضایی دو ـ سه متری دنبال چیزهای جدید می‌گردند. از نه ماهه‌گی تا دوازده ماهه‌گی کنجکاوی آن‌ها از این فراتر رفته و دوست دارند در خارج از محدوده پدر و مادر، کنجکاوی و جست‌وجو کنند و بعد از آن، از یک سال تا یک‌ونیم سال، کودک دوست دارد کاملاً در خارج از محدوده پدر و مادر کنجکاوی کند. بنابراین اگر می‌خواهیم کنجکاوی کودکِ خود را تقویت کنیم، باید به این ویژه‌گی‌ها توجه نماییم. برای نمونه در این فاصله‌ها به تناسب سنِ آن‌ها وسایلی قرار دهیم که در معرض نگاه‌شان قرار گیرد.
حد و حدود کنجکاوی در اطفال باید به چه میزانی باشد؟
باید از دو ساله‌گی به بعد برای کنجکاوی آن‌ها قانون درست کنیم. مثلاً می‌گوییم قانون استفاده از وسایل خطرناک. برای تمرین استفاده از گوگرد، کودک را می‌بریم بیرون شهر، به او می‌گوییم هیزم جمع کند و آن را آتش بزند.
به این شیوه کودک می‌داند استفاده از گوگرد فقط در شرایط بیرون انجام می‌شود یا اگر می‌خواهد دست به وسایل خطرناک بزند، ما باید قانونش را برای او مشخص بکنیم تا درک کند که می‌تواند کنجکاوی خود را البته طبق قانون و قالب خاصی برآورده سازد.