◄سعید قاسمی‌نژاد
● کنفوسیوسیسم
مذهب به آن معنا که از مذهب مراد می‌شود، نیست. کنفوسیوسیسم بیش از آن‌که مذهبی آن‌جهانی بوده باشد، آیینی مربوط به این جهان است. “آیین کنفوسیوس را، که گاه چون یک فلسفه و گاه چون یک دین تلقی می‌شود، می‌توان انسان‌باوری و همه‌شمولی دانست که خدا را نه انکار می‌کند و نه سبک می‌شمرد”.
کنفوسیوسیسم بیش از هر چیز یک سبک زنده‌گی است، سبکی از زنده‌گی که هدفش رسیدن سرزمین آبا و اجدادی به حداکثر رفاه و سعادت و به سامان کردن زنده‌گی خانواده‌گی و فردی است. در نزد چینیان کنفوسیوس “نه تنها مردی حکیم و فرزانه است، بلکه انسانی کامل و دارای قلب سلیم و سرمشقِ شرافت و بزرگواری شمرده می‌شود. اخلاق شریفِ او خود مبین و نمایندۀ دو قاعدۀ انتظام و تناسب است که مبنا و پایۀ‌ تعالیمِ او قرار دارد”. از این رو پیش از هر چیز باید به این نکته مهم پرداخت که کنفوسیوس که بود.

کنفوسیوس تاریخی
کنفوسیوس مبدع آیین کنفوسیوسیم نیست، چرا که کنفوسیوسیسم ریشه در گنجینۀ غنی اما فردی تجربۀ امر قدرسی ندارد. به این معنا، کنفوسیوس واجد تفاوتی معنا دارد با بودا و عیسی و زرتشت است. کنفوسیوس گردآورندۀ سنت حکیمانه ولی بسیار باستانی است که ریشه‌هایش به پادشاهان فرزانۀ عهد باستان می‌رسد. کنفوسیوسیسم پاسداری از سنت است. کنفوسیوس پیرو سنتی است که تاریخ‌نویسان چینی از آن به عنوان جوـ جیا (Ju- Chia) یا “سنت حکیمانه” نام می‌برند و این سنتی است که نسب از آرا و افکار پادشاهان فرزانۀ چینی می‌برد.
بزرگ‌ترین منبع موجود دربارۀ کنفوسیوس کتاب “آنالکت” است که مجموعه‌یی از سخنان وی است. منابع چنین ذکر می‌کنند که کنفوسیوس در خانواده‌یی فقیر و شریف در شهر چوـ فو (chu- fu) در ولایت لو در استان شانتونگ متولد شد. او در عصری به دنیا آمد که شاهان ژوئو بر اثر فشار هجوم‌های مداوم وحشیان آسیای مرکزی ضعیف شده بودند و قدرت واقعی در دست اربابان فیودال بود و در عین حال، نظام اخلاقی دچار فروپاشی کامل شده بود. گفته می‌شود که نیاکان کنفوسیوس از اشراف قدیمِ ناحیه بودند که پس از انقلاب و شورش رخ داده در ایالت سونگ، از آن‌جا فرار کرده بودند و به ایالت لو آمده بودند.
مورخین تاریخ احتمالیِ تولد او را سال ۵۵۱ ق.م یعنی سال بیست‌ودومِ حکومت امیر شیانگ از سلسله لو می‌دانند. به طور سنتی، او را متولد روز بیست ‌و هفتم از ماه هشتم قمری می‌دانند. کنفوسیوس در سه ساله‌گی پدر را از دست داد و با مادرش در نهایت تنگ‌دستی زنده‌گی را گذرانید. در ۱۹ ساله‌گی ازدواج کرد و از پانزده ساله‌گی زنده‌گی را به کلی صرف آموختن کرد. بسیار دل‌باختۀ شعر و ادب باستانی چین بود. او هم‌چنین محقق موسیقی باستانی چین بود و وقت زیادی را صرف آموختن فن ‌کلاسیک موسیقیِ چین کرد.
“مهارت کنفوسیوس در شش فن ـ مراسم مذهبی، موسیقی،‌ کمان‌گیری، ارابه‌رانی، خوش‌نویسی و حساب ـ و آشنایی‌اش با سنت‌های کهن به ویژه شاعری و تاریخ، او را قادر ساخت که در سی ساله‌گی حرفۀ آموزگاری درخشان را آغاز کند”. در آسیای شرقی سال‌روز تولد او را به عنوان روز معلم جشن می‌گیرند و در حقیقت نیز او نخستین معلم برجستۀ چین است که خواهان نظام آموزش همه‌گانی شد. در ۵۰ ساله‌گی در دستگاه حکومت لو وزارت داشت و به مقام وزیر اعظم نیز رسید، اما در رقابت‌های درونی دربار شکست خورد و محترمانه عزل شد.
کنفوسیوس از پنجاه‌وپنج ساله‌گی تا شصت‌وهفت‌ساله‌گی به همراه تنی چند از شاگردان در اقصا نقاط چین گشت تا پادشاهی را بیابد که بتواند در مقام وزارت به او خدمت کند اما موفق نشد. در شصت و هشت ‌ساله‌گی به لو برگشت. در این هنگام به خاطر گردشش در چین، شاگردان بی‌شمار در تمامی چین داشت. بقیۀ عمر را به نوشتن و آموزش پرداخت و در سال ۴۷۹ پیش از میلاد در ۷۲ ساله‌گی درگذشت و بیش از سه‌هزار شاگرد ثابت‌قدم و ۷۲ استاد تمام تربیت کرد که راه او را پس از او ادامه دادند.

منابع:
۱ـ آیین‌های کنفوسیوس، رائو و بودا، ترجمۀ غلام‌رضا شیخ ‌زین‌الدین
۲ـ تاریخ جامع ایران، جان مابین