بخش چهارم

دکتور عبدالقهار سروری *

۴ – معیاری‌سازی نیروی متخصص: اعضای اکادمیک و نیروی کاری متخصصِ متعلق به عرصۀ تحصیلات عالی و نهادهای مهم کشور، به‌خصوص استادان پوهنتون‌ها و مؤسسات تحصیلات عالی، باید دارای سطح و کیفیت معیاری تحصیلات عالی و دارای دانش و فهم تخصصی و کاربردی باشند. استادان و اعضای اکادمیکِ نهادهای تحصیلات عالی باید دارای سویۀ تحصیلی دکتورا، فهم تخصصی و کاربردی و اسناد و مدارک معتبر تحصیلی باشند. استادان و اعضای اکادمیک متعلق به عرصۀ تحصیلات عالی افغانستان باید نقش فعال و ایجادگر را در راستای تولید دانش و مفاهیم علمی داشته باشند و هر سال حد اقل یک کار علمی-تحقیقی و یک اثر علمی-تحقیقی تولید نمایند و حداقل یک مقالۀ علمی معیاری را در یکی از ژورنال‌های معتبر منتشر نمایند. این کار باید یکی از مکلفیت‌های مهم و شرایط اصلی تداوم حضور استادان در نهادهای تحصیلات عالی کشور قلمداد شود.
۵ – ارزیابی معیاری: نباید امتحان و ارزیابی‌ها از محصلین فقط به‌خاطر بدست آوردن نمره و درجه انجام شود و فقط زمینۀ تغییر درجه در حاضری و صنف را برای محصلین مهیا کنند؛ بلکه باید ارزیابی و امتحان به‌حیث بخشی از تدریس و آموزش به‌خاطر متحول‌سازی شیوۀ تدریس و آموزش، شناسایی و مرفوع‌سازی نارسایی‌ها و کاستی‌های روش تدریس و آموزش و همچنان به‌خاطر درک حد ظرفیت محصلین به‌خاطر طرح برنامه‌های درسی راه اندازی شود. یعنی نتایج امتحان و ارزیابی، باید استادان و محصلین را در جهت شناسایی نکاتِ برجسته و نکات ضعیفِ شیوۀ تدریس و آموزش کمک نموده و بر مبنای آن، به تقویتِ نکات برجسته و مرفوع‌سازی نکات ضعفِ آن عمل شود.
۶ – برقراری روابط میان مکتب‌ها، پوهنتون‌ها و نهادهای استخدام‌کننده: پوهنتون‌ها و مؤسسات تحصیلات عالی باید به گونۀ منظم، مداوم و هدف‌مندانه با مکتب‌ها (لیسه‌ها) رابطه و تماس داشته باشند تا هم برای متعلمین دورۀ تعلیمات ثانوی قبل از آمدن‌شان به پوهنتون‌ها ذهنیت بدهند و هم ضمن کسب آگاهی از ظرفیت موجود در مکتب‌ها (محصلین بالقوۀ آینده)، تجارب و پیشرفت‌های تازۀ علمی و اکادمیک را با معلمین و متعلمین شریک نمایند؛ زیرا ممکن است که معلمین سال‌ها قبل تحصیلات عالی خود را به پایان رسانیده باشند و از تحولات و تجارب تازۀ علم و فناروی زیاد آگاهی نداشته باشند. از این‌رو، باید زمینه‌ها فراهم شوند تا محصلین صنف‌های یازدهم و دوازدهم لیسه‌های مرکز و ولایات هر سال حداقل یک هفته را به گونۀ برنامه‌ریزی شده و هدف‌مندانه در یک سیر علمی در پوهنتون‌ها و نهادهای تحصیلات عالی مرکز و ولایات (هرکس در نزدیک‌ترین نهاد تحصیلی محیط خود) سپری نمایند و محصلین سال آخر پوهنتون‌ها و نهادهای تحصیلات عالی به‌حیث بخشی از مکلفیت‌های عملی خود، به مکتب‌ها بروند و حداقل به مدت یک هفته تجارب و نظریاتِ خود را با متعلمین و معلمین شریک نمایند. همچنان نهادهای تحصیلات عالی باید به گونۀ مداوم و منظم با نهادهای استخدام‌کننده و بازار کار تماس داشته باشند و با تحلیل و ارزیابی سطح توقع و نیازمندی‌های بازار کار، در پی ظرفیت‌سازی و تولید نیروی متخصص باشند تا کسانی که فارغ می‌شوند، از خصوصیات و مهارت‌های مورد نظر در بازار کار برخوردار باشند و هم به‌سرعت استخدام شوند و در کارهای‌شان نیز موفقیت کسب کنند.
۶ – شمولیت پوهنتون‌های افغانستان در درجه‌بندی‌های جهانی: این طرح شمولیت و جایگاه‌یابی پوهنتون‌ها و مؤسسات تحصیلات عالی افغانستان در پروسه‌های ارزیابی، اعتباردهی و درجه‌بندی جهانی را برای کسب اعتبار، پویایی و ایجادگری بیشتر تحصیلات عالی کشور مفید دانسته و آن را یکی از الزامات کاری برای پوهنتون‌ها و موسسات تحصیلی قلمداد می‌کند. انجام پژوهش‌های علمی و معیاری و منتشر نمودنِ یافته‌ها و مقاله‌های علمی و اکادمیک در ژورنال‌های معیاری جهان، بهبود کیفیت روش تدریس و آموزش، طرح و ایجاد محیط مناسب آموزشی و سطح استخدام فارغان در بازار کار، چهار فکتور اساسی‌‌اند که در پروسۀ ارزیابی و درجه‌بندی پوهنتون ها و موسسات تحصیلات عالی در سطح بین‌المللی نقشِ عمده دارند؛ ازین‌رو، تمام پوهنتون‌ها و مؤسسات تحصیلات عالی باید برای پرداختن به مسایل یاد شده و شمولیت در رده‌بندی‌های جهانی، مکلف پنداشته شوند.
۷ – سیستم‌سازی و رهبریت سالم: به‌خاطر دست یافتن به اهداف یاد شده، سیستم‌سازی و رهبریت سالم در سطح وزارت تحصیلات عالی و نهادهای تحصیلی افغانستان یک نیاز جدی محسوب می‌شود؛ چون، تا زمانی که یک سیستم منظم و معیاری کاری ایجاد نشود و افراد و اشخاصِ متخصص و توان‌مند مسوولیت‌های کاری را به‌دوش نگیرند، امکان دست یافتن به اهدافِ یاد شده و اهداف بعدی که در این طرح ذکر می‌شوند، وجود نخواهد داشت. برای دگرگونی و رشد کیفی تحصیلات عالی، به یک سیستم فعال، شفاف، منسجم، مسوولیت‌پذیر و پویا نیاز است. کسانی که مسوولیت برنامه‌ریزی، پیشبرد امور و رهبری در بخش‌های متفاوت تحصیلات عالی کشور را به عهده می‌گیرند، باید دارای تحصیلات عالی معیاری از نهادهای معتبر تحصیلی دنیا، درک عمیق و دقیق از شرایط تحصیلی در افغانستان، دانش و فهم کاربردی و تخصصی و کارکردها و دستاوردهای برجسته و معیاری علمی و اکادمیک باشند. همچنان باید بدانند که دانش کاربردی چگونه تولید می‌شود، تحقیق معیاری چگونه انجام می‌شود، مقالۀ علمی چگونه تهیه و منتشر می‌شود و سیستم تحصیلی چگونه رشد می‌کند.
۸ – راه‌اندازی دوره‌های ماستری و دکتورا در پوهنتون‌های افغانستان: باید دوره‌های تحصیلی ماستری و دکتورا در تمام بخش‌های مهم و در تمام پوهنتون‌های مهمِ مرکز و ولایات کشور راه‌اندازی گردد و زمینه‌های تحصیل در مقاطعِ ماستری و دکتورا در پوهنتون‌های افغانستان برای محصلینِ داخلی و بین‌المللی فراهم شوند. راه‌اندازی دوره‌های تحصیلی ماستری و دکتورا به گونۀ معیاری در راستای تولید دانش و فناوری، بلند رفتن سطح اعتبار و بهبود شرایط درسی نهادهای تحصیلی نقش مهم و اساسی دارد.
—–

*استاد پوهنتون البیرونی و برندۀ جایزۀ بهترین پژوهش علمی در کنفرانس ملی تحقیقات تخصصی فوق لیسانس مالیزیا در سال ۲۰۱۶ (NCON-PGR-2016, Malaysia)
دکتورا: ارتباطات و تکنالوژی بشری، پوهنتون پهنگ مالیزیا (UMP)
ماستری: ارتباطات تخصصی و زبان انگلیسی، پوهنتون پهنگ مالیزیا
لیسانس: ژورنالیسم، پوهنتون کابل