بخش پنجم/

دکتور عبدالقهار سروری *

۹ – اعتبارسنجی و تضمین کیفیت: اعتبارسنجی و بررسی اسناد، مدارک و کارهای علمی و اکادمیکِ استادان و کارمندان اکادمیکِ نهادهای تحصیلات عالی و همچنان اعتبارسنجی و تضمین کیفیت نهادهای تحصیلی باید به گونۀ مداوم و منظم راه‌اندازی شود. به‌خاطر مبارزه با جعل، فریب‌کاری و سرقت ادبی، باید اسناد تحصیلی، القاب و کارهای اکادمیکِ استادان به‌گونۀ همیشه‌گی و تصادفی مورد بررسی و اعتبارسنجی قرار گیرند و در صورت موجودیتِ هرگونه تخطی، مورد بازپرس جدی قرار گیرند تا کارهای معیاری و شفافِ علمی و اکادمیک و انجام کارهای معیاری و مسوولانه در چارچوب فعالیت‌های اکادمیک نهادینه شود. همچنان باید مکافات و مجازات به گونۀ شفاف و واقعی آن، بخشی از برنامه‌های کاری همیشه‌گی در عرصۀ تحصیلات عالی افغانستان پنداشته شود.

ب- بخش محتوایی و کاربردی
بخش محتوایی و کاربردی این طرح شامل مفاهیم، عناصر، جنبه‌ها و الزاماتی می‌باشد که به بخش ساختاری آن مفهوم می‌بخشد. مهم‌ترین مفاهیم، فکتورها و فعالیت‌های شکل‌دهندۀ بخش محتوایی این طرح عبارت اند از:
۱ – ترویج تحقیقات علمی و اکادمیک به گونۀ معیاری: به‌خاطر حل مشکلات احتمالی، پُر نمودنِ خلاهای موجود در عرصه‌های علمی و اکادمیک و تولید و تکثیر دانش کاربردی و تخصصی، باید تحقیقات علمی در نهادهای تحصیلات عالی افغانستان همه‌گانی گردد و بخشی از مکلفیت‌های همیشه‌گی استادان و اعضای اکادمیک نهادهای تحصیلات عالی تلقی شود. باید دانست که بدون پرسیدن و انجام تحقیقات معیاری و مسلکی، امکان تولید و گسترش دانش و تجارب علمی به گونۀ معیاری و مفید وجود نخواهد داشت.
۲ – ظرفیت‌سازی: باید در جهت ظرفیت‌سازی و هم‌ترازسازی مهارت‌های نرمِ فردی با ظرفیت‌ها و توانایی تخصصی و اکادمیک افراد تلاش جدی صورت گیرد و نهادهای تحصیلی با طرح و راه‌اندازی برنامه‌های معقول، در پی تقویت هردو طرف تکمیل‌کنندۀ مهارت‌ها و ظرفیت‌های کاری (مهارت‌های نرم فردی و مهارت‌های اکادمیک و تخصصی) باشند؛ چون گاهی انسان‌ها از ظرفیت و توانایی‌های بالای اکادمیک و تخصصی برخوردار اند، اما به‌خاطر نداشتن مهارت‌های نرمِ فردی نمی‌توانند از مهارت‌های تخصصی و اکادمیکِ خود به گونۀ درست استفاده نمایند، و یا برعکس آن. مهارت‌های نرم به آن‌عده از مهارت‌ها و توانایی‌های فردی گفته می‌شود که متعلق به ویژه‌گی‌های فردی، شخصیتی و درونی انسان‌ها می‌باشند.
۳ – راه‌اندازی سمینارها و کنفرانس‌های علمی: تدویر کنفرانس‌ها، سمینارها و ورکشاپ‌های معیاری و مفید علمی و اکادمیک به‌خاطر ارایه و شریک‌سازی یافته‌های علمی و نظریات سازندۀ استادان و کارکنان عرصه‌های علمی و اکادمیک در کشور، یک ضرورت جدی برای رشد تحصیلات عالی و یک کار سازنده برای گسترش دانش و مفاهیم علمی محسوب می‌شود.
۴ – ایجاد ژورنال‌های علمی: ایجاد و راه‌اندازی ژورنال‌های معیاری علمی در سطح وزارت تحصیلات عالی به‌خاطر تحت پوشش قرار دادن فعالیت‌های مهم علمی در هر بخش مهم (مانند ساینس، علوم اجتماعی، طب و دواسازی، تخنیک و تکنالوژی و…) و همچنان فعال‌سازی یک یا چند ژورنال معیاری و علمی در سطح هر پوهنتون و نهاد تحصیلی برای نشر و پخش یافته‌های علمی و اکادمیک، از نیازهای جدی برای رشد کیفی تحصیلات عالی در کشور محسوب می‌شوند.
۵ – بررسی فکتورهای تأثیرگذار روی تحصیلات عالی: بررسی فکتورهای تأثیرگذار روی تحصیلات عالی و دارای نقش مهم روی پروسه‌های تدریس و آموزش، از جمله الزامات اساسی تطبیق برنامه‌های سازندۀ تحصیلی در کشور محسوب می‌شود. بنابراین، باید برای شناسایی فکتورها و مسایل تأثیرگذار روی پروسۀ تدریس و آموزش، برنامه‌های معقول و منظم روی دست گرفته شده و از فکتورهای دارای تأثیرات مثبت (مانند برقراری ارتباطات میان محصلین، کارهای گروهی، رقابت‌های سالم، انجام تجارب و کارهای عملی و …) در جهت بهبود شرایط آموزشی استفاده شود و برای دور ساختن فکتورهای دارای تأثیرات منفی (مانند تعصب و تبعیض، رقابت‌های ناسالم، جعل و فریب‌کاری و …) نیز تلاش‌های جدی و مداوم صورت گیرد.
۶ – بازنگری کریوکولم درسی: بازنگری کریوکولم درسی و تهیه و تطبیق کریکولم و مفردات درسی مطابق به روش‌های معیاری و مدرن تحصیلی برای رشد کیفی تحصیلات عالی، یک نیاز جدی پنداشته می‌شود و باید تمام مواد و مفردات درسی قابل تدریس در نهادهای تحصیلات عالی در کشور مورد بازنگری قرار گیرند و کمیته‌های موظف مسلکی و دارای صلاحیت‌های علمی و اکادمیک بخاطر بازنگری و نوسازی کریکولم و مواد درسی، به گونۀ مداوم کار نمایند.
۷ – احصاییه‌گیری و شناسایی ظرفیت‌ها: احصاییه‌گیری و شناسایی ظرفیت‌های موجود در تحصیلات عالی افغانستان ـ که در کشورهای متفاوت و دارای تحصیلات عالی معیاری در دوره‌های ماستری و دکتورا تحصیل نموده اند ولی به‌خاطر غیرفعال بودن سیستم کهنه و غیرمعیاری تحصیلی در افغانستان در پشت موانع و ساختارهای نامنسجم پنهان اند ـ می‌تواند در راستای رشد و دگرگونی تحصیلات عالی افغانستان زیاد مفید واقع شود. می‌توان از ظرفیت‌ها و کادرهای موجود در کشور در راستای انکشاف و بهبود وضع تحصیلات عالی استفاده نمود و برای آن‌ها نیز زمینه‌های کار و سهیم شدن در راستای بهبود وضع تحصیلی در کشور را مهیا کرد.
۸ – ازدیاد تعداد استادان دارای سطح تحصیلی دکتورا: ازدیاد تعداد استادان دارای سویۀ تحصیلی دکتورا به گونۀ معیاری و حضوری از پوهنتون‌های معتبر دنیا، به حدود یک‌هزار تن ظرف هفت سال آینده از جمله نیازهای جدی برای رشد و دگرگونی تحصیلات عالی در کشور محسوب می‌شود. این تعداد متخصصین می‌توانند از طریق اسکالرشیپ‌های تمویل‌شده از سوی بانک جهانی، بورسیه‌های رایگان داده شده از سوی کشورهای خارجی و راه‌‌اندازی برنامه‌های تحصیلی دورۀ دکتورا در کشور، تحصیلاتِ خود را به پایان برسانند. باید دانست که برخوردار شدن از امتیاز و لقب علمی و اکادمیک سطح دکتورا به گونۀ معیاری داری شرایط ذیل می‌باشد:
– ارایه و ارزیابی یک ذهنیت تازه، مفید و قابل کنترول در چارچوب یک مبحث معیاری علمی؛
– شناسایی و حلِ یک مشکل اساسی و یا هم شناسایی و پُر نمودنِ یک خلای مهمِ موجود در بستر علوم و ادبیات اکادمیک؛
– انجام حداقل یک پژوهش علمی و معیاری و منتشر نمودن حداقل یک مقالۀ علمی در یکی از ژورنال‌های معتبر دنیا؛
– سپری نمودن حداقل دو سال به‌حیث محصل/ پژوهش‌گر به گونۀ عملی و حضوری در یکی از پوهنتون‌ها و نهادهای تحصیلات عالی معیاری و دارای صلاحیت اکادمیک برای تدویر تحصیلات دورۀ دکتورا (این شرط بر مبنای نورم‌های متفاوت، تا حدی حالت انعطاف‌پذیری دارد)؛
– تهیۀ پایان‌نامه و دفاع آن در یک کمیتۀ معیاری و با صلاحیتِ علمی که حداقل دو پروفیسور دارای سویۀ تحصیلی دکتورا عضویتِ آن را داشته باشند. یعنی بدون برخوردار بودن از شرایط یاد شده، که مقالۀ علمی آن به گونۀ آنلاین برای همه قابل دسترس باشد، سند دکتورا دارای اعتبار جدی نخواهد بود.
—-
*استاد پوهنتون البیرونی و برندۀ جایزۀ بهترین پژوهش علمی در کنفرانس ملی تحقیقات تخصصی فوق لیسانس مالیزیا در سال ۲۰۱۶ (NCON-PGR-2016, Malaysia)
دکتورا: ارتباطات و تکنالوژی بشری، پوهنتون پهنگ مالیزیا (UMP)
ماستری: ارتباطات تخصصی و زبان انگلیسی، پوهنتون پهنگ مالیزیا
لیسانس: ژورنالیسم، پوهنتون کابل