بخش چهارم و پایانی/

رشد اقتصادی، جهانی شدن و پیشرفت‌های جدید در فناوری موجب شده فساد در اشکال پیچیده‌یی که پیوسته در حالِ تغییر است، ظاهر شود و در نتیجه، هرگونه مبارزه با فساد باید با دامنه‌یی گسترده، با توجه به همۀ جوانب و به‌کارگیری تمام امکانات، صورت گیرد. در عرصۀ تجارت، مدیریت نقشی حساس در مبارزه علیه فساد دارد و تنظیم آهنگ عملیات در دست او است و ایجاد و تقویت سیستم‌های مناسب برای راهبری بنگاه را به عهده دارد. فساد در سیستم‌هایی که دارای کنترل‌های مناسب است و مدیریت سازمان از آن سیستم‌ها حمایت می‌کند و به خود اجازۀ نقض آنها را نمی‌دهد، نمی‌تواند به آسانی ریشه پیدا کند. این امر در مورد بخش دولتی نیز صادق است و در آن‌جا نیز آیین راهبری مشابهی باید پدید آید.
حسابداران به‌خاطر ویژه‌گی‌های واقع‌گرایی، درستکاری، جامع‌نگری و هم‌چنین خدمت به منافع عمومی، شهرتی دیرینه دارند. حسابداران در بخش خصوصی و دولتی مناصب مهمی را در اختیار دارند و هم‌چنین به عنوان مشاوران و حسابرسان مستقل، جایگاه پراهمیتی را به خود اختصاص داده اند. گرچه وظیفۀ اصلی حسابداران و نقش قانونی آنان مبارزه با فساد نیست، اما سمت‌های حساس آن‌ها در واحدهای اقتصادی و ویژه‌گی‌های یاد شده و نقش آنها در حفظ منافع عمومی، جایگاه آنان را در تلاش‌های اجتماعی برای مبارزه با فساد برجسته می‌سازد.
آیین رفتار اخلاقی که همۀ حسابداران ملزوم به رعایت آن اند، موجب می‌شود که حسابداران شاغل در حرفه، تجارت، صنعت و دولت، بالاترین استانداردهای واقع‌گرایی و مراقبت‌های حرفه‌یی را به‌کار برند. استانداردهای حسابرسی، حسابرسان را در برابر احتمال تقلب هُشیار می‌سازد و از آنان می‌خواهد در برنامه‌ریزی حسابرسی چنین احتمالی را در نظر بگیرند و یافته‌های خود را به مدیریت گزارش کنند. آیین راهبری بنگاه و کنترل‌های مالی و دیگر کنترل‌های داخلی این اطمینان را پدید می‌آورد که حسابداران شاغل در واحدهای اقتصادی و بخش دولتی، مسوولیت‌های خود در برخورد با فساد را با جدیت دنبال کنند. کنترل مدیریت از روشی که مدیریت امور بنگاه اقتصادی را اداره می‌کند، سرچشمه گرفته و در فرآیندهای مدیریتی جایگزین می‌شود. اجزای چهارچوب کنترل مدیریت به شرح زیر است:
ـ محیط مبادلاتی شامل ارزش‌های اخلاقی، صحت، سبک عملیاتی و رقابت است؛
ـ هدف‌گذاری و تحلیل ریسک یا فرصت، شناسایی فرصت‌ها و ارزیابی دقیق فعالیت‌ها که مدیریت را برای اجتناب از ریسک‌های غیرضروری آماده می‌سازد؛
ـ مباشرت و حسابدهی در مورد فعالیت‌های مرتبط با نظام اطلاعاتی در عملیات روزانه؛
ـ بازخور عملیات کنترلی به وسیلۀ تحقیقات مختلف، شاخص‌های عملکردی، حسابرسی داخلی و مستقل و هم‌چنین ارزیابی اثربخشی کنترل؛
ـ تجزیه و تحلیل عملیات کنترلی، به منظور بهینه‌سازی و روش‌های کنترلی.
حسابداران برای گسترش دامنۀ مبارزه با فساد و اثربخش‌تر ساختن نقش خود در این مبارزۀ حساس، می‌توانند گام‌های مهمی بردارند و شایسته‌گی‌شان را در این امر مهم اجتماعی از طریق اعتبار بخشیدن یا اعتبار ندادن به صورت‌های مالی بنگاه‌ها و موسسات از طریق حسابرسی اصولی آشکار سازند.