دیگر رفته‌رفته به سقوط ولسوالی‌ها و مراکز ولایات عادت کرده ایم؛ سقوط قندوز در سال گذشته و سقوط بخش‌های عمده‌یی از فراه در چند روز قبل؛ لازم به یادآوری نیست که ولسوالی‌های خرد و ریز، هر روز داد و گرفت می‌شوند و نقش نقل و نبات در محفل را به عهده گرفته اند. نظارۀ این داد و گرفت‌ها مرا به یاد بازی‌های دوران کودکی می‌اندازد و نقش‌هایی که بازی می‌کردیم. به ساده‌گی در جنگ‌های خیالی شرکت می‌کردیم، یک طرف قوی بود و طرف دیگر ضعیف و اکثر اوقات برای این‌که بین‌مان جنجالی در خلال بازی نشود و کار به قهر و قهرکان یا جود و جودکان نکشد، بر سر این قبل‌ازقبل توافق می‌کردیم که چه کسی و به چه شکلی باید شکست بخورد یا چه کسی باید کشته شود و چه کسی زخمی و…
قصۀ امروز سرزمین بلازدۀ ما هم همان ماجر است. یکی پیروز می‌شود و یکی مغلوب و پس از چندی، بازی تبدیل می‌شود و به گونه‌یی این چرخه می‌چرخد که گویا این‌جا هم برای پیشگیری از جنجال زیادی، پیشاپیش توافقی شده باشد. قصۀ امروز ما با بازی آن روز دوران کودکی ما دو تفاوت دارد:
اول این‌که در آنجا ما هر چه معامله می‌کردیم، بر سر جان خودمان بود و آن‌هم به صورت ساخته‌گی. بعد از بازی، همه جور و صحتمند به خانه‌های‌مان بر می‌گشتیم، ولی حالا تعدادی با جان دیگران بازی می‌کنند و در آخر هم همدیگر را محکوم می‌کنند و بار دیگر بازی دیگری از ابتدا شروع می‌شود.
نکتۀ دیگر این‌که ما در آن دوران در توافق‌ها و بازی خودمان سعی می‌کردیم تا حدودی معقولانه بازی کنیم و به گونه‌یی باشد که بتوانیم حس بگیریم. مثلاً اگر در خیالات‌مان از سلاحی استفاده می‌کردیم یا تعداد کشته‌ها کم و زیاد می‌شد، برای آن، دلیل و برهان می‌تراشیدیم تا هم برای خودمان و هم طرف مقابل‌مان قابل پذیرش باشد. گاهی هم که با منطق و عقل‌مان نمی‌ساخت، می‌خندیدیم و می‌گفتیم این‌که امکان ندارد؛ اما در بازی جنگ امروزِ مملکت ما این قاعده رعایت نمی‌شود. نمونۀ شاهد مدعا افاضات و یا شاید به تعبیر دیگر، لطایف و فکاهی‌های وزیر دفاع و رییس عمومی امنیت ملی ما پس از به ظاهر، آرام شدن جنگ فراه است که با ژست قهرمانانه در صحنه حاضر می‌شوند و نطق‌هایی می‌کنند که بیان آن‌ها از زبان رییس شورای امنیت و وزیر دفاع بیشتر به یک فکاهه شباهت دارد تا به صحبت‌هایی از این مقامات!
معصوم ستانکزی، رییس عمومی امنیت ملی می‌گوید: «این را باید بدانیم که این جنگ، جنگ منافع است. این جنگی است که در سطح کلان، افغانستان قربانی آن شده است.» به نظر من، یکی باید نتیجه‌یی که ایشان از تلاش‌های شان به دست آورده اند، به نام ایشان ثبت شود و نظریۀ «سیدمعصوم» در تمام دانشگاه‌های جهان تشریح و برای دانشجویان شکافته شود؛ چون برای اولین‌بار است که در سطح جهان و آن‌هم یک شخص در چنین موقفی توانسته است کشف کند که یک جنگ می‌تواند بر سر منافع باشد و نمونه‌یی را هم مثال می‌دهد که سابقه نداشته است. به طور قطع، ایشان توانسته اند با تمثیل جنگ افغانستان و دلایل موجود مبنی‌بر تفاوت آن با دیگر جنگ‌های بشر در طول تاریخ، این را اثبات کنند که دیگر جنگ‌های انجام شده، هیچ‌گاهی بر سر منافع نبوده است.
نظریۀ دوم که از نظریۀ اول دقیق‌تر و جالب توجه‌تر است، به نام «طارق‌شاه» است. ایشان که پس از یک عمر خدمت در نظام(؟!) و کسب تجربیات فراوان در جنگ‌های متعدد، توانسته اند به سمت وزارت دفاع نایل گردند، به این نتیجه رسیده اند که جنگ فراه، جنگ بر سر منابع آبی افغانستان است و پس از ساختِ بند سلما و آغاز کار بالای بند بخش‌آباد، این جنگ آغاز شده است. ایشان در طول تفحصات و تحقیقات علمی در رشتۀ تخصصی شان که احتمالاً در آن هیچ همتایی در سطح منطقه و جهان ندارند! به این نتیجه رسیده اند که هر دو همسایه افغانستان (آن‌هایی که نام‌شان اظهر من‌الشمس است و ایشان صرفاً برای حفظ آبرو نام‌شان را نبرده اند)، با تمام قوت و البته با همراهی شرکای منطقه‌یی خود «با وضاحت» از آن حمایت می‌کنند.
چنان که مشخص است، هر دو دانشمند بی‌مثال ما که الحق و الانصاف، پست بسیار پایین‌تر از سطح دانش و توان‌شان بدیشان سپرده شده است، روی شیخ قدیم ما را که از روی کرامت و پس از تناول شیره، فرمودند شیرین است، سپید کرده اند.
اما تنها مشکل اساسی این‌جا است که در این میان، کسی نیست به این بزرگواران بگوید: این اکتشافات شما را که در محافل سر چوک و کوچه و بازار، تکسی‌ران، کراچی‌وان و کچالوفروش (عاریت گرفته از قول سرپرست دفتر سخنگوی ریاست جمهوری) هم نقل می‌کنند، شما از وظیفۀ خود بگویید. برای ما دیگر هیچ تردیدی نمانده همان دو کشوری که آخر نام‌شان «ان» دارد و سر نام یکی شان «ایر» است و از دیگری شان «پاک»؛ برای منافع خودشان چه‌ها که نکرده اند و چه‌ها که نخواهند کرد، اما شما بفرمایید، برای جلوگیری از وقوع این جنگ و کاستن از اثرات وقوع آن، ریاست عمومی محترم امنیت ملی چه کرده و برای مقابله با آن پس از وقوع و غلبه بر دشمن، وزارت محترم دفاع چه اقداماتی انجام داده است؟