بخش نخست/

در افغانستان، در سال‌های اخیر، علاقه‌مندی مردم به دانش و فراگیری تحصیل بیشتر شده است. ده‌ها موسسۀ تحصیلات عالی یا دانشگاه‌ها و پوهنتون‌های خصوصی و دولتی ایجاد شده اند که از لحاظ کمیت یک رقم قابل توجهی را با توجه به سطح بیسوادی در افغانستان تشکیل می‌دهد. اما سر زدن به دانشگاه‌های کشور و با توجه به شناختی که استادان از دانشجویان دارند، یک نکته پیداست که در افغانستان “دانشجوی خوب” بسیار کم است. اگرچه تاکنون تحقیقی در این خصوص نشده است که مشکل نداشتن دانشجوی خوب را چگونه حل کنیم. اما مقاله زیر به جوانان کمک می‌کند که چگونه یک دانشجوی خوب باشند. این مقاله به همین هدف انتخاب شده است.
نکاتی کلی برای اینکه بهتر درس بخوانیم، بهتر یاد بگیریم، بهتر معلومات‌مان را ارائه کنیم، و بهتر نمره بگیریم!

● کلیات
برای بسیاری از دانشجویان، دانشجو بودن اولین تجربه زندگی مستقل و دور از خانه است. این به تنهایی شاید بیشتر از تحصیلات شما ارزش داشته باشد. زیرا پرورش واقعی شما از همین‌جا شروع می‌شود.
زندگی دانشجویی می‌تواند موجد فشارهای روحی باشد. قبول کنید که این فشارهای روحی در زندگی حالتی طبیعی است. در این طور مواقع با دوستان خود صحبت کنید و از آنها دوری نجویید. مطمئن باشید در کمک به روی هر کسی که تحت فشار روحی است، باز می‌باشد.
چهار شرط یادگیری موفقیت‌آمیز و لذت‌بخش، که لازم است در خود آن‌ها را ایجاد و نسبت به آن‌ها آگاهی داشته باشید، عبارتند از:
▪ تمایل به یادگیری: انگیزه و هدف
▪ یادگیری با انجام فعالیت: تمرین، اشتباه کردن، تصحیح خطا
▪ بازخورد از طرف دیگران
▪ درک کردن: اندیشیدن و درک آنچه آموخته شده است.
▪مهارت‌های مدیریت زمان را یاد بگیرید و آن‌ها را به کار بندید.
برای مطالعه و انجام تکالیف، مهلتی را برای خود تعیین کنید. همچنین فرصت‌هایی برای اتفاقات پیش‌بینی نشده در نظر بگیرید.
درباره تجربه‌های ناموفق یادگیری خود فکر کنید و درباره آنچه باعث شده است تجربه ناموفق یادگیری پیش بیاید چند سطر بنویسید.

● کتاب و مطالعه
مهمترین صفحات هر کتاب، فهرست و راهنمای موضوعی است. استفاده موثر از این دو قسمت را فرابگیرید.
مطالعه فعال همواره با قلم همراه است. از نوشتن داخل کتاب نترسید. کتاب‌تان را خودتان شخصی کنید و آن را برای خودتان بنویسید. با کمک مداد یا ماژیک‌های رنگی یا هر وسیله دیگر، تصویری منحصر به فرد از صفحات کتاب ایجاد و در ذهن‌خود نگه دارید. فقط دقت کنید این کار را با کتاب‌های کتابخانه و امانتی انجام ندهید!
برای هر مطلبی که مطالعه می‌کنید یا یاد ‌می‌گیرید، یکی از این جملات را در نظر بگیرید:
▪ کاملا درک کرده‌ام.
▪ کم و بیش درک کرده‌ام.
▪ هنوز درک نکرده‌ام.
استفاده از کتابخانه و منابع آن را به خوبی یاد بگیرید. مهارت اطلاعات یابی در کتابخانه را با تمرین در خود پرورش دهید.
در کتابخانه از چشمان خود به خوبی استفاده کنید. وقتی از یک کتاب چند جلد کتاب در کتابخانه یا فهرست موضوعی کتاب‌ها موجود است، به این معنی است که آن کتاب از کتابی که تنها یک جلد از آن در کتابخانه دیده می‌شود، با اهمیت‌تر است. همچنین کتاب‌هایی که بارها تجدید چاپ شده‌اند نیز احتمالا مفید‌تر بوده‌اند. نهایتا اینکه کتاب‌هایی که از بس خوانده ‌شده‌اند، کهنه و فرسوده شده‌اند نیز باید کتاب‌های خوبی باشند و احتمالا از کتاب‌هایی که تا حالا کسی آن‌ها را به امانت نگرفته مفید‌تر هستند.

● قبل از هر جلسه
▪ قبل از برگزاری هر جلسه درس، از مطالبی که قرار است یاد بگیرید آگاه باشید و حتما در مورد آن پیش‌مطالعه کنید.
▪ سوالات و تمرینات آخر فصلی که قرار است مطالعه شود را بررسی کنید و تا حد ممکن سعی کنید ببینید آیا می‌توانید آن‌ها را حل کنید.
▪ قبل از شروع درس به این سوال پاسخ دهید: «تا کنون درباره این موضوع چه یاد گرفته‌ام؟»
▪ سعی کنید با پیش مطالعه، سوالاتی برای خود طرح کنید و در طول کلاس در یافتن پاسخ‌هایی برای آن‌ها باشید.

● در طول هر جلسه
بدانید و سعی کنید کشف کنید که مدرس پس از آموزش هر مطلبی چه انتظاری از شما دارد. هدف‌های یادگیری هر مطلبی را مشخص کنید و بدانید چرا باید چیز‌های خاصی را بیاموزید.
اگر یادداشت برداری می‌کنید، رونویسی نکنید. ایده‌ها و مفاهیم را در ذهن‌تان پردازش کنید و با زبان و کلمات خودتان یادداشت کنید.
در مصرف کاغذ صرفه‌جویی نکنید!! صفحات را به طور کامل پر نکنید. فضای خالی کافی در صفحات باقی بگذارید تا بعدا بتوانید در آن قسمت‌ها یادداشت‌های بیشتری اضافه کنید.
در هنگام یادداشت برداری با استفاده از اندازه‌های متفاوت خط، رنگ، یا هر تکنیک دیگر، به فرا‌خور مطلب، تفاوت‌های بصری ایجاد کنید. سعی کنید گوشت و استخوان به راحتی از هم قابل تشخیص باشند.
در حین یادداشت برداری، سوالات و نظرات خود را حتما بنویسید. بسیاری از سوالاتی که به ذهنتان می‌آید اگر یادداشت نشوند، بعد از مدتی از ذهنتان پاک می‌شود، بی‌آنکه جوابی برایش پیدا کرده باشید.

● پس از هر جلسه
▪ با یادداشت‌ها و کتاب خود کاری انجام دهید. آن‌ها را در قفسه به حال خود رها نکنید.
▪ مطالبی را که آموخته‌اید مرور کنید. یادداشت‌های خود را با چند نفر دیگر از هم‌کلاسی‌هایتان رد و بدل کنید و درباره مطالب درسی با هم بحث کنید.
▪ خلاصه مطالب را تهیه کنید. همینطور «برگ تقلب» خود را با مطالب آخرین جلسه درس تکمیل و به‌روز کنید.
▪ برای موضوعات که یاد گرفته‌اید، نقشه ذهنی بصری یا درخت یادگیری یا هر ابزار دیگری که دانسته‌های شما را به صورت بصری و گرافیکی نشان می‌دهد، طرح کنید.
▪ تکالیف سنگین را به چند بخش کوچک تقسیم کنید، برای هر یک مهلتی تعیین، و هر قسمت را در زمان خود انجام دهید.
به خاطر داشته باشید «همکاری و مشارکت» با «تقلب» فرق دارد. گروه‌هایی تشکیل دهید و در حل مساله‌ها و تکالیف با هم همفکری کنید و به صورت گروهی مطالعه کنید و به همدیگر کمک کنید. به این ترتیب با سرعتی باورنکردنی بر ضعف‌های خود فائق می‌آیید. ضمنا به خاطر داشته باشید که توضیح دادن یک موضوع برای یک نفر دیگر، به یادگیری شما کمک بسیار زیادی می‌کند. به خاطر بسپارید که، اما نهایتا هر نفر به تنهایی تکالیفش را به انجام برساند.
یاد بگیرید که چگونه دوری فیزیکی از یکدیگر را با کمک ارتباطات الکترونیک جبران کنید. مثل استفاده از پست الکترونیک یا گروه‌های ارتباطی و میز‌گرد‌های الکترونیکی در اینترنت.
بسیار دقت کنید که در گروه‌های مطالعاتی هرگز کسی را خیط و ضایع نکنید، و از نژاد پرستی، قوم پرستی و جنسیت باوری به شدت دوری کنید. لازم است که همگی به هم احترام بگذارند و حقوق همدیگر را رعایت کنند.

● غیبت
طبق مقررات هر دانشجو می‌تواند تا ۳ جلسه غیبت داشته باشد. و در بسیاری از موقعیت‌ها، غیبت از اختیار دانشجو خارج است؛ مثل بیماری، مشکلات شخصی، دوری از خانواده و…
بعد از غیبت سعی کنید با کمک کتاب درسی، و یادداشت همکلاسی‌هایتان بلافاصله و به سرعت مطالب جلسه از دست رفته را فرا بگیرید و از قافله درس عقب نمانید. از دوستان خود به عنوان مدرس و منبع استفاده کنید.
کمک به دوستان غایب توسط دیگر همکلاسی‌ها، یکی از راه‌های خودآموزی است. پس هر دو نفر سود می‌برند. به دوستان غایب خود حتما کمک کنید.
سعی کنید سوالاتی را که برایتان در مورد مطالب آن جلسه غایب ایجاد می‌شود، از گروه‌ مطالعاتی و از دیگر هم‌کلاسی‌ها بپرسید و به جواب برسید. اگر موفق نشدید، حتما سوال و مشکل خود را به طور مشخص و واضح، بر روی کاغذ مکتوب کرده و با استاد خود در میان بگذارید.
اگر امکان یادگیری سریع مطالب از دست رفته وجود ندارد، سعی کنید خود را با درسی که ادامه دارد تطبیق دهید و سعی نکنید تمام وقت خود را فقط برای به دست‌آوردن چیزهای از دست رفته صرف کنید، زیرا این کار باعث دورماندن از اصل موضوعات درسی می‌شود. موضوعات درسی را دنبال کنید و کم‌کم موضوعات از دست رفته را یاد بگیرید.